De Learning Tree: toekomstscenario’s voor het onderwijs #oeb25
Tijdens één van de de afsluitende en interactieve sessies van de Online Educa in Berlijn verkenden deelnemers hoe leren zich ontwikkelt als een levende structuur. Met de metafoor van een ‘lerende boom’ lieten Gilly Salmon en Rod Angood zien hoe het onderwijs zich kan ontwikkelen.
In “The Learning Tree – Developing Growth to Flourish in New Futures” nodigden Gilly en Rod deelnemers uit om te kijken naar leren als een organisch proces. De boom fungeerde als metafoor: wortels voor tradities, stam voor waarden, takken voor innovatie. Via korte scenario-opdrachten onderzochten groepen hoe technologie toekomstige leeromgevingen kan vormen, inclusief kansen en risico’s.
Salmon trapte af met een korte introductie in futuring: het verkennen van mogelijke toekomsten zonder meteen te voorspellen welke werkelijkheid wordt. De Learning Tree biedt daarbij houvast. In haar model staan de wortels voor opgebouwde wijsheid en ervaring in het onderwijs. De stam vertegenwoordigt gedeelde waarden zoals toegankelijkheid, rechtvaardigheid en nieuwsgierigheid. Vanuit deze stevige basis groeien takken: nieuwe ideeën, technologieën en experimenten. Maar, zo benadrukte ze, iedere innovatie brengt zowel vruchten als insecten met zich mee. De vruchten staan voor positieve effecten; de insecten voor risico’s of onverwachte consequenties.
In kleine groepen gingen deelnemers aan de slag met scenario’s die de toekomst van leren oprekken. Iedere groep kreeg twee scenariokaarten, formuleerde per scenario een vrucht en een insect, en maakte een eigen ‘tak’ voor de collectieve Learning Tree. De opzet was licht en speels, maar in de praktijk ontstonden verrassend serieuze discussies.
Onze groep ging in gesprek over het scenario Global Learning Platform. Dit is een soort wereldwijde “Netflix voor leren” die nationale onderwijssystemen vervangt. De centrale vraag: versterkt zo’n universeel platform leerculturen of maakt het ze juist oppervlakkiger? De eerste reacties waren van onze groep sceptisch. Een mondiaal platform klinkt efficiënt, maar roept ook zorgen op over eenvormigheid, dominantie van bepaalde talen of culturen, en mogelijke afhankelijkheid van grote technologiebedrijven.
Gaandeweg verschoof het gesprek. Het idee werd aantrekkelijker zolang gebruikers zelf de regie houden. Vooral de mogelijkheid om het algoritme te finetunen sprak de groep aan. Niet het platform bepaalt wat iemand moet leren, maar de lerende stelt de parameters in: tempo, thema’s, voorkeuren, en wellicht ook niveaus van uitdaging. Een tweede voorwaarde was dat sociaal leren ingebouwd blijft. Een wereldwijd platform mag dan digitaal zijn, leren blijft een sociale activiteit. Discussie, samenwerking en ontmoeting horen er nog steeds bij.
Opvallend was het enthousiasme over de functie “surprise me”. De groep stelde twee varianten voor. De eerste biedt content die buiten je eigen interessegebied valt—een manier om intellectuele toevalstreffers mogelijk te maken. De tweede variant reikt materialen aan die je bestaande denkpatronen uitdagen. Beide functies zouden, zo stelden deelnemers, bijdragen aan bredere ontwikkeling en het voorkomen van een te strak gepersonaliseerde leeromgeving. Tot slot was men helder: het platform mag niet commercieel zijn. Het zou ook geen ‘big tech’-aangelegenheid mogen zijn. Een publieke of coöperatieve inrichting zou nodig zijn om te voorkomen dat winstprikkels de inhoud sturen, al kun je een dergelijk initiatief ook niet aan overheden overlaten. De vrucht van dit scenario werd geformuleerd als “wereldwijd toegang, maar met lokale autonomie”. Een insect was “risico op uniformisering en datasturing”.
Het tweede scenario, Beyond Screens, zoomde in op interfaces die verschuiven van scherm naar stem, gebaar en zelfs gedachte. Leren wordt deels onzichtbaar en beweegt mee met de omgeving. Is dat bevrijdend of juist indringend? Onze groep vond de toekomst eigenlijk al begonnen. We gebruiken al stem, gebaren en gedachten tijdens sessies als deze. Dat technologie daarbij ondersteunt is prima. En wat is er mis mee als leren deels onzichtbaar blijft?
Aan het eind van de sessie presenteerden alle groepen hun takken. Facilitatoren verzamelden de thema’s en bevestigden ze aan de grote, kartonnen Learning Tree in het midden van de zaal. Het resultaat was een visuele samenvatting van kansen, zorgen en creatieve ideeën.
Een leuke sessie, met veel interactie. Een prima afsluiting van een leerzame tweedaagse.