Online Educa debat: het tegemoetkomen aan een kortere aandachtsspanne leidt tot een verlaging van het onderwijsniveau #oeb25
Tijdens een levendig debat op de OEB 2025 werd de vraag opgeworpen of het onderwijs afglijdt wanneer we tegemoetkomen aan kortere aandachtsspannes.
In deze sessie, geleid door voorzitter Michael Oyango, stonden twee teams tegenover elkaar rond de stelling “Dit Huis is van mening dat het tegemoetkomen aan een kortere aandachtsspanne leidt tot een verlaging van het onderwijsniveau.” De debatrollen waren bedoeld als ‘edutainment’; de deelnemers hoefden niet persé hun echte mening te verkondigen.
De voorstanders, Max Bankole Jarret en Philipp Lorenz-Spreen, trapten af met een waarschuwing voor wat zij zien als een sluipende erosie van aandacht. Bankole Jarret opende zelfs met Bob Marleys Play smart, but not being clever, als oproep om niet te denken dat technologische handigheid hetzelfde is als wijsheid. Volgens hen stapelen onderzoeken zich op: we scrollen meer, raken sneller afgeleid en onze executieve functies verzwakken. AI kan daarbij veel, maar niet het soort langdurige focus en reflectie bieden die nodig zijn voor diep leren.
Gefragmenteerde aandacht, zo stelden ze, is aantoonbaar slecht voor leren. Door onderwijs nóg korter, lichter en meer ‘snackable’ te maken, versterken we precies die patronen die leren ondermijnen. Wie jongeren wil voorbereiden op een complexe toekomst, moet hen trainen in concentratie, niet in het consumeren van steeds kleinere brokjes. Daarbij verwezen de voorstanders naar bredere ontwikkelingen binnen de attention-economie: informatie die schreeuwt om aandacht, negatieve headlines die beter presteren en platforms die polarisatie versterken. Volgens hen is het problematisch als het onderwijs zich aanpast aan een systeem dat vooral negatieve en vluchtige content beloont.
Ze plaatsten bovendien vraagtekens bij het gemak waarmee tegenstanders korte content verdedigen. Volgens hen is korter niet hetzelfde als tegemoetkomen aan kortere aandacht. De vergelijking met fastfood moest dat illustreren: je kunt prima een korte maaltijd bereiden, maar daarmee is het nog geen gezonde maaltijd. Wat leer je bijvoorbeeld meer over Rusland: Tolstojs Oorlog en Vrede of een tweeminutenclip? Het gaat volgens hen om gedrag en aandachtstraining, niet om het medium op zich.
De tegenstanders, Adam Salkeld en Aruj Khaliq, kozen een andere insteek. Allereerst vroegen zij wat we precies bedoelen met ‘dommer worden’. Bestaat er een schaal voor? En kunnen we pas iets beweren over dalende onderwijskwaliteit als we dat daadwerkelijk kunnen meten? De geschiedenis, zo stelden ze, laat zien dat nieuwe technologieën telkens de schuld krijgen van intellectuele achteruitgang. Ook de drukpers werd ervan verdacht ons lui te maken, zonder dat dit ooit is aangetoond.
Kortere formats hoeven volgens hen geen oppervlakkigheid te betekenen. Integendeel: iets bond en helder uitleggen vraagt vaak meer voorbereiding. Advertenties zijn decennialang korter geworden, maar zeker niet minder effectief. Dat geldt ook voor educatieve content. De essentie kunnen vangen in beperkte tijd is een vak op zich. Ze benadrukten bovendien dat korte eenheden uitstekend kunnen werken voor vaardigheden en concepten, zoals ze demonstreerden met een oefening waarbij deelnemers in zeer korte tijd een inzicht oppikten.
Daarbij wezen zij op de diversiteit van leerbehoeften. Twee generaties stonden op het podium, elk met andere ervaringen met technologie. Is de jongere generatie daardoor dommer? Volgens hen is het juist inclusief om onderwijs aan te passen aan verschillende voorkeuren en omstandigheden. Het gaat niet om toegeven aan zwakte, maar om slim gebruikmaken van media. Bovendien, zo plaagden ze de voorstanders: ook zij gebruikten korte citaten, snippets en papers in plaats van dikke boeken. Waren zij dan zelf bezig het publiek ‘dommer’ te maken?
Een ander punt van kritiek was de beperkte nuance in de stelling. ‘Tegemoetkomen’ kan op vele manieren, positief of negatief. En onderwijs is breder dan kennisoverdracht: het gaat ook om waarden, vaardigheden en begrip. Je kunt onderwijs daarom niet vergelijken met voedsel, aldus de tegenstanders; het gaat om didactische keuzes, niet om een simpele tegenstelling tussen goed en slecht.
Het debat maakte duidelijk dat de vraag niet is óf korte vormen het onderwijs schaden, maar hoe we aandacht, motivatie en didactiek in balans brengen. De stelling is overigens verworpen.