AI literacy and educational leadership #oeb25
Tijdens deze middagsessie van de 31ste editie van de OEB stonden drie bijdragen met betrekking tot AI geletterdheid en leiderschap centraal.
De sessie bracht drie verschillende perspectieven samen op AI-geletterdheid: de docent en student, de professional die wil leren omgaan met AI, en de onderwijsleider die richting moet geven aan verantwoord gebruik.
Dan Be Kim (Harvard) beet het spits af met de observatie dat veel docenten AI ervaren als een black box: ondoorgrondelijk, potentieel riskant en vooral een bron van mogelijke fraude. Ze stelde dat veel AI-literacyprogramma’s focussen op technische uitleg, terwijl die kennis docenten niet direct helpt betere keuzes te maken. “Word je een betere chauffeur als je precies weet hoe een motor werkt?” vroeg ze retorisch. Volgens haar zouden docenten vooral moeten kijken naar de ‘application layer’: wat kun je met AI doen, wanneer is dat passend en wanneer juist niet?
De weerstand die ze ziet in creatieve sectoren illustreert hoe sterk ons waardensysteem bepaalt hoe we AI beoordelen. Daarom is het volgens haar essentieel om óók expliciet te bespreken wanneer we AI níet zouden moeten inzetten. Technologie is immers tegelijk behulpzaam en schadelijk. Veel docenten kijken daar echter nog te zwart-wit tegenaan. In dit pleidooi stond digital agency centraal: de mogelijkheid om bewuste, intentionele keuzes te maken, inclusief het recht om AI te laten voor wat het is.
Interessant waren de inzichten die Dan deelde uit onderzoek naar jongeren. Veel jongeren voelen druk om zich te gedragen als een “secret cyborg”: stilzwijgend AI gebruiken omdat ze denken dat anderen dat ook doen. Dit onderstreept volgens Dan het belang van een open cultuur waarin het gebruik van AI bespreekbaar is. Dan werkt met concrete casussen en een schaal waarmee studenten kunnen aangeven wat zij acceptabel gebruik vinden. De uitkomst: er is weinig overeenstemming over welk gebruik acceptabel is, veel grijs gebied en sterke afhankelijkheid van context. Herhaling van deze oefening vergroot volgens haar transparantie, stimuleert discussie en laat zien dat verschillende generaties AI-gebruik anders inschatten. Hier vind je meer informatie over het werk van Dan.
Nimrod Rotem presenteerde vervolgens een grootschalige aanpak voor AI-geletterdheid. In één maand tijd begeleidden hij en zijn organisatie 700.000 gebruikers in het verantwoord en effectief gebruiken van AI. Veel mensen raken volgens hem gefrustreerd omdat ze niet weten hoe ze AI zinvol kunnen inzetten. Daarom definieerden ze een set kerntaken van AI-geletterdheid zoals kansen herkennen, ethisch handelen en begrijpen wat AI wel en niet kan. Deze vaardigheden zijn ingebed in een adaptieve AI-coach, aangevuld met microlearning. De coach past zich aan cultuur, interesses en opleidingsniveau aan en werkt het beste in combinatie met klassikale sessies. Tijdens een demonstratie liet hij zien hoe lerenden via een leerpad onder meer oefenen met prompten. De chatbot geeft daarbij geen antwoorden, maar begeleidt het leerproces en ondersteunt ook spraakgestuurde input.
Tot slot benadrukte Maria-Antònia Guardiola dat onderwijsleiders AI vanuit meerdere perspectieven moeten beoordelen. Leiders ervaren druk om AI te implementeren, terwijl de risico’s – ethisch, juridisch, didactisch – aanzienlijk zijn en ontwikkelingen versnipperd en snel verlopen. AI-geletterdheid is daarom slechts een beginpunt; leiders hebben AI-fluency nodig: voldoende inzicht om weloverwogen beslissingen te nemen binnen het kader van de EU AI Act. Dat vraagt ook om een sociotechnische benadering waarin transparantie, dataminimalisatie, student agency en duidelijke waarden centraal staan.
Guardiola pleitte voor een stevig governanceproces, inclusief een AI-commissie waarin ook lerenden vertegenwoordigd zijn. Trainingen voor leiders steunen op vier pijlers: purpose & values, people and capacity, policy and governance, en practice and pedagogy. Die pijlers moeten bovendien in elkaars verlengde liggen om AI op een zorgvuldige manier te verankeren in de organisatie.
De drie bijdragen lieten zien dat AI-geletterdheid meer is dan vaardigheden aanleren. Het gaat om zichtbaarheid, bewuste keuzes en leiderschap dat waarden verbindt met praktijk.