Nieuws

Van Wilfred Rubens (redactie) | 17-01-2024 | | (0) reacties

Docenten uit het mbo leren vooral informeel

Ik hoor regelmatig dat docenten in het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) relatief weinig deelnemen aan cursussen en trainingen die binnen de eigen organisatie worden aangeboden. Deze docenten leren echter voornamelijk binnen de context van hun dagelijkse werkpraktijk, zo blijkt uit onderzoek van Marjanne Hagedoorn, Maaike Koopman, Machiel Bouwmans en Elly de Bruijn. De bevindingen uit dit onderzoek bieden zicht op docentprofessionalisering in het mbo.

De onderzoekers stellen dat professionalisering een continu proces is waarbij docenten zowel formele als informele activiteiten ondernemen voor hun ontwikkeling. Formele activiteiten, zoals cursussen en trainingen, zijn gepland en gestructureerd. Informele activiteiten vinden spontaan plaats tijdens de dagelijkse onderwijspraktijk, zoals het ontwerpen van onderwijs of teamvergaderingen.

Het onderzoeksteam ondervroeg 26 Nederlandse mbo-docenten. Zij beschreven hun activiteiten die hun ontwikkeling bevorderen. Hieruit bleek dat deze docenten zich vooral ontwikkelen door het coachen van studenten, contact met professionals buiten de school, en door te experimenteren en te innoveren in het lesgeven. Deze activiteiten zijn met name gericht op het aanpassen van het curriculum aan de beroepspraktijk en nieuwe opvattingen over onderwijs.

Tijdens het twee en een half jaar durend onderzoek hebben de docenten zes online leerrapporten ingevuld. Daarin werden in totaal 386 unieke activiteiten beschreven, onder te verdelen in elf typen leeractiviteiten. Opmerkelijk is dat driekwart van deze activiteiten informeel van aard was. Dit illustreert dat professionele ontwikkeling in het beroepsonderwijs een breed scala aan formele en vooral informele activiteiten omvat, die plaatsvinden binnen de dynamiek van de werkplek.

Mijn opmerkingen

Mooi dat de onderzoekers niet alleen naar formeel leren hebben gekeken, maar ook naar informeel leren. De bevindingen sluiten aan bij een deel van mijn werkzaamheden uit de jaren negentig. Toch wil ik drie opmerkingen plaatsen:

• Het is weinig vruchtbaar om formeel en informeel leren sterk te scheiden. Het is niet per definitie een òf-òf keuze, een dichotomie. Er zijn vier aspecten van een leersituatie die de mate van formaliteit beïnvloeden: proces, plaats en setting, doelen en leerinhoud. Of sprake is van een meer formele of informele leersituatie is afhankelijk de mate van sturing die de lerende en/of de organisatie op elk van deze aspecten kan uitoefenen. Zie het paper van Harm Weistra. Je kunt dus in feite leersituaties in onderstaand schema plotten.
  
• Als ik het bericht van de Open Universiteit over dit onderzoek goed lees, dan hebben onderzoekers vooral gebruik gemaakt van de onderzoeksmethode van zelfrapportage. Deze methode heeft beperkingen, zoals subjectiviteit en selectieve herinnering, die ten koste kunnen gaan van de betrouwbaarheid. De onderzochte groep is ook niet heel omvangrijk. De onderzoekers erkennen dit ook.
• De waarde van informeel leren is vaak onderschat. Er wordt binnen organisaties vaak de nadruk gelegd op formeel leren. Echter, informeel leren is niet altijd het meest geschikt voor docentprofessionalisering. De onderzoekers benadrukken het belang van informeel en formeel leren ook in de paragraaf met conclusies en discussies van het onderzoek zelf. In dit kader vind de relatie met de ‘five moments of need ®‘ relevant. Als je iets nieuws wilt leren, is formeel leren vaak effectief en efficiënt. Bovendien zorgt een combinatie van formeel en informeel leren vaak tot de beste resultaten. Joyce en Showers hebben in 2003 bijvoorbeeld gevonden dat coaching van groot belang is voor de transfer van geleerde tijdens workshops naar dagelijkse praktijk. Gecoachte docenten onthouden en vergroten vaardigheden na verloop van tijd beter. Zo blijken docenten die zijn gecoacht, nieuwe strategieën vaker en bekwamer toe te passen dan docenten die niet zijn gecoacht, maar wel dezelfde basisopleiding hebben gehad. Daarom pleit ik bij de invoering van bijvoorbeeld een nieuw leermanagementsysteem ook voor de combinatie van training en ondersteuning op de werkvloer. I-coaches en key users kunnen daarbij bijvoorbeeld een belangrijke rol spelen.