Nieuws

Van Wilfred Rubens (redactie) | 31-01-2013 | | (0) reacties

LearnTEC keynote dag 3

Deze keynote, “Lernparadigmen für ältere Menschen”, werd verzorgd dor Prof. Dr. Emrah Düzel van het Institut für kognitive Neurologie und Demenzforschung van de universiteitskliniek Magdenburg.
Als je vooral geïnteresseerd bent in leertechnologie, helaas: hier ging het niet over, sterker nog, er werd niet één keer aan gerefereerd. Maar ben je benieuwd naar leren en geheugen op hogere leeftijd (ruwweg vanaf je 40ste , jaja) en de recente inzichten die hersenonderzoek hierover de afgelopen jaren heeft opgeleverd, lees dan verder.

Over leren en het vastleggen daarvan in het geheugen werd een vier-fasenmodel gepresenteerd:

1. Preceptie. Waarnemingen blijven een aantal seconden beschikbaar in het werkgeheugen.
2. Coderen. In de hersenen vormt zich een, nog instabiel, neuraal patroon. Dit kost enkele minuten
3. Consolidatie. Hierbij gaat het om proteine-synthese, dus aanpassingen op moleculair niveau in de hersenen. Hiervoor is zes uur of meer nodig.
4. ‘Systeem’consolidatie. Hierbij hebben we het over dagen tot jaren, afhankelijk van de complexiteit

Om te leren moeten we dus deze vier fasen doorlopen. Als er ergens een ‘breuk’ optreedt, blijft leren uit. In zijn presentatie ging Düzel in op recent onderzoek aangaande fase 1 en 2, waarbij hij 5 aspecten behandelde:

1. Verandering van het korte termijngeheugen. Met het ouder worden veranderen onze hersenen, waardoor we moeilijker onthouden. Bij sommige mensen gaat dat sneller dan bij anderen. De eerste groep gaat dat compenseren door andere delen van de hersenen ‘bij te schakelen’ zoals MRI scans laten zien. Je gaat pas daadwerkelijke verschillen tussen mensen meten als deze compensatie-tactiek niet meer afdoende is – dan is het proces dus al een tijd aan de gang! In een 6-jaar longitudionaal onderzoek bleek inderdaad dat bij de groep die in het begin al compensatie-activiteiten in MRI scans vertoonde, na zes jaar het korte-termijngeheugen sterker achteruit was  gegaan dan bij de groep waarvan de hersenen nog functioneerden op de manier van jonge mensen. 

2. Van korte- naar lange-termijn geheugen. We nemen veel waar, veel wordt gecodeerd, maar weinig wordt moleculair geconsolideerd. Het blijkt dat dopamine, en wellicht adrenaline, hierbij een cruciale rol spelen. Hierbij blijkt uit experimenteel onderzoek dat bij het toedienen van dopamine bij ouderen leidt tot verbeterde consolidatie. De dosering komt hierbij erg nauw: te veel leidt juist tot verslechterde consolidatie! Vervolgonderzoek richt zich nu op hoe het lichaam zelf dopamine vrijmaakt.

3. Beloning en nieuwe indrukken leiden tot consolidatie. Bij belonen komt dopamine vrij, wat de consolidatie bevordert. Dit mechanisme werkt achter verschillend bij jongeren en ouderen. Bij jongeren blijkt de verwachting of mogelijkheid van beloning al voldoende te zijn, terwijl bij ouderen pas de daadwerkelijke beloning leidt tot het vrijkomen van dopamine. Hierdoor vindt consolidatie bij jongeren veel vaker plaats dan bij ouderen.  Naast beloning leiden ook nieuwe indrukken bij jongeren tot dopamine-afgifte, evolutionair gezien een belangrijke eigenschap. Waarom dat bij ouderen minder is, wordt nu onderzocht.

4. De rol van beweging en navigatie-training. Bij bewegen komt dopamine vrij, en lijkt hierdoor het leren te bevorderen. Daarnaast lijkt navigatie-trainng te leiden tot verminderde afname van deze functie bij ouderen. OP het moment wordt gewerkt aan een model dat het opdoen van nieuwe ervaringen, bewegen, en navigatie-training met elkaar in verband brengt. 

5. Afleiding. Algemeen werd aangenomen dat wanneer je bewust iets probeert te onthouden door het ‘in gedachten nog eens in je hoofd af te spelen’ je het ook daadwerkelijk beter onthoudt. Dit blijkt echter niet altijd het geval te zijn, vooral niet als je direct daarna afgeleid wordt! In dat geval is het beter om enkel een ‘snapshot’ in het korte geheugen op te slaan. Oftewel: heb je een hectische baan, probeer dan niet bewust je zaken te herinneren!

Wat vond ik van deze presentatie?


Persoonlijk vond ik het een zeer interessante presentatie. Dit was ook de eerste presentatie waar bij iedere ‘claim’ een verwijzing naar het betreffende onderzoek was opgenomen. En hoewel leertechnologie niet ter sprake kwam, zette het me wel direct aan het denken: wat zijn de implicaties voor et automatisch genereren van feedback en geautomatiseerde tutoring services als je weet dat jongeren en ouderen verschillend reageren op beloning ; hoe zet je technologie en neuwe media in als je weet dat de hersenen van ouderen anders reageren op nieuwe indrukken dan die van jongeren; en wat doe je met het feit dat ‘bewust onthouden’ blijkbaar contra-productief is als je veel kleine deeltaken na elkaar moet leren uitvoeren?

Bijdrage van Eric Kluijfhout