Nieuws

HAN werkt (verder) aan genderproof ICT-onderwijs

De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) heeft in 2007 deelgenomen aan het project ictster van het VHTO, het landelijk expertisebureau meisjes/vrouwen en beta/techniek. Alhoewel het project eind 2007 is afgelopen, wordt er op de HAN hard doorgewerkt om het ICT-onderwijs 'genderproof' te maken. Docent Rody Middelkoop vertelt waarom de HAN streeft naar genderproof ICT-onderwijs, en laat daarbij ook een aantal studenten aan het woord.

Door Rody Middelkoop

Het begrip gender verwijst naar de sociale indeling in 'vrouwelijk' en 'mannelijk' en weerspiegelt relaties in een bepaalde cultuur. In een bredere zin wordt geprobeerd culturele verschillen te verkleinen. Niet alleen in sekse, maar ook in afkomst of leeftijd. In 2007 is vooral een inventarisatie gemaakt van de vakken en werkvormen. In 2008 wordt geprobeerd verbeteringen aan te brengen aan het onderwijsmateriaal.

Onderzoek naar leerstijlen leert dat meisjes:

• Sterker gericht zijn op het groepsproces. Ze willen communiceren en socialiseren, en willen graag opgenomen zijn in de cultuur waarbinnen ze zich bewegen;
• Willen weten wat ze aan het doen zijn. Ze willen de 'global scope' zien van wat ze leren, stap voor stap en vooral systematisch;
• Niet graag experimenteren;
• Hun eigen vertrouwde taal willen gebruiken en gemakkelijk leren van andere meisjes en vrouwen;
• Minder computerervaring hebben dan jongens;
• Een negatieve computerattitude moeten overwinnen;
• Een bepaalde 'veiligheid' tijdens het leren wensen.

(Kennisdocument genderinclusiviteit, 2006)

De inventarisatie van 2007 leert dat de HAN sterk is in projectwerk en integratie van professionele vaardigheden (samenwerken, communiceren, planmatig werken) in de ICT-beroepstaken die model staan voor de vakken (ook wel 'courses' genoemd). Verder wordt in de hoofdfase (2de en 3de jaar) onderscheid gemaakt in het systematisch aanleren van basisvaardigheden in de courses, waarna direct een verdieping volgt in de vorm van een project. Het leren van andere meisjes en vrouwen is een lastig punt. Van het onderwijzend personeel in de Informaticaopleidingen is circa 8% vrouw, in de opleidingen die zich op klassieke Informatica richten is het percentage vrouwelijke studenten 3%.

Vicieuze cirkel
Met het laatstgenoemde feit hebben we een vicieuze cirkel te pakken. In de leeftijd dat scholieren kiezen voor een studie, spelen rolmodellen een belangrijke rol. Alhoewel we op voorlichtingsbijeenkomsten proberen zoveel mogelijk vrouwelijke studenten en docenten aan het woord te laten, is de bevolking van het informaticagebouw overwegend mannelijk. Als we weinig vrouwen opgeleid krijgen in de ICT, zal naar verwachting het aantal vrouwelijke ICT-docenten ook afnemen, alhoewel de ICT zich naar mijn mening leent voor een succesvolle instap op basis van andere relevante voorkennis en ervaring.

In de afgelopen jaren zijn er gelukkig meerdere vrouwelijke studenten afgestudeerd. De studentes vertonen, naar mijn ervaring, grote overeenkomst: sterk, competitief, groepswerkers, en communicatief maar niet overdreven dominant. Gevraagd naar de reden om informatica te gaan studeren, en naar het vervolg in het bedrijfsleven, antwoordden zij:

* Op de havo speelde ik in een bandje en maakte daar een website voor. Daarnaast zitten mijn vader en broer in het ICT-vak en zo ben ik er ingerold. Het leuke van Informatica vind ik dat je breed bezig bent. Zo ben ik creatief bezig, ontwerrp, programmeer en test ik software en maak ik iets waar andere mensen gebruik van kunnen maken. Het stereotype nerd is niet op veel studenten van toepassing: je werkt veel in teams, hebt regelmatig contact met eindgebruikers en je moet gebruikmaken van kennis van andere mensen. Vanwege de focus op kennisdeling heb ik gekozen om te gaan werken bij InfoSupport. Daarnaast werken er veel jonge mensen, dus de overstap vanuit de studie was niet zo groot. Nathalia, Informatica

* Bij ons zit ICT in de familie. Mijn vader werkt in de ICT. Ik ben naar open dagen gegaan en koos al vrij snel voor Bedrijfskundige Informatica. Op het moment ben ik werkzaam bij de gemeente Doetinchem waar ik als adviseur mijn kennis van ICT toepas om werkprocessen te optimaliseren bij verschillende afdelingen. Mijn opleiding was een goede keus en ik heb er nog elke dag profijt van. Manon, Bedrijfskundige Informatica

* Ik had op de havo al iets met websites en computers, maar ook met mensen en verzorging. Ik heb uiteindelijk gekozen voor de studie Communicatie Systemen, voornamelijk vanwege de diversiteit van de opleiding. Ik werk nu bij het HERA-instituut voor snel leren waar ik meerdere websites in beheer heb. Daarnaast houd ik mij bezig met marketing en PR, zoals het schrijven en vormgeven van affiches en uitnodigingen. Kim, Digitale Communicatie

Andere verschillen
Naast de leerstijl zijn er andere verschillen tussen mannen en vrouwen die van belang zijn bij het verbeteren van ICT-onderwijs. Uit onderzoek is gebleken dat vrouwen meer belang hechten dan mannen aan eenvoudige systemen die praktische oplossingen bieden voor de behoeften van de gebruiker. Zij vinden het belangrijk dat het systeem geen negatieve gevolgen heeft voor het individu en voor de omgeving (werkomgeving, milieu, enzovoort). Bovendien vinden vrouwen (meer dan mannen) een goede communicatie met gebruikers belangrijk. Mede om deze reden is het niet verwonderlijk dat in de opleiding Communicatie en Multimedia Design (CMD) het percentage vrouwelijke studenten een stuk hoger is dan in de klassieke Informatica of Technische Informatica. Het CMD-profiel leidt op tot een Bachelor of ICT, waarbij de nadruk ligt op conceptontwikkeling, vormgeving, communicatie en eindgebruikers. Door deze accenten bewust zo te leggen, wordt een omgeving gecreëerd die voor vrouwelijke studenten aantrekkelijker is.

'Mooie mix'
Inmiddels is er ook ervaring met meer technische accenten in het CMD-profiel. Wanneer techniek of computers een grotere component hebben of krijgen haken veel studenten af, vooral de vrouwelijke studenten. Aspecten als programmeren en databases worden nauwelijks als interessant of leuk ervaren. Hoe toegepast, zinvol of relevant het door de docenten ook gepresenteerd wordt. Als docent zijn de ervaringen met gemixte klassen aan alle kanten leuk, zinvol en nuttig: je leert rekening te houden met andere leerstijlen en de sfeer in de klas is anders. Vooral bij CMD zie je een mooie mix tussen vorm, stijl, inhoud en techniek, waarbij vrouwelijke studenten sterk zijn in de eerste drie. Het beroepenveld is tot nu toe tevreden over de inhoud van de studie en over de eerste contacten met studenten in projecten en stages. Essentieel in de toekomstverwachting voor CMD-studenten (en daarmee voor het overgrote deel van de vrouwelijke studenten) is de vraag naar specialisten of generalisten in het bedrijfsleven. Veel bedrijven worstelen overduidelijk met de rolverdeling binnen hun bedrijf: eerst ontwerpen en dan (laten) programmeren, of multitalenten aannemen die beide taken goed en afwisselend kunnen vervullen? Vooralsnog worden studenten bij de HAN eerder specialistisch dan generalistisch opgeleid. 'Verbreden kan altijd nog' is de stelling. Je kunt beter twee dingen erg goed doen, dan vier dingen oppervlakkig.

Eind augustus starten circa 350 nieuwe studenten bij de Informatica en Communicatie Academie (ICA) van de HAN, en we hopen op een evenwichtiger verdeling tussen de sekses. De mentorgroep is gelukkig een goede mix van mannelijke en vrouwelijke studenten, de bij deze introductie betrokken docenten vormen ook een goede mix, alhoewel dit zeker geen juiste weerspiegeling is van de werkelijkheid. Wil je als vrouwelijke docent Informatica een steentje bijdragen bij ICA, neem dan zeker contact op.

* Rody Middelkoop is docent Informatica aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen.