'Open source software kan niets zijn'
'Open source-software kan niets zijn, omdat het 'gratis' is'. 'Het wordt in elkaar gefröbeld door goedwillende vrijwilligers'. Veelgehoorde argumenten tegen open source. Ook binnen de e-learning community. Maar kloppen deze argumenten wel?
Veel grote websites draaien bijna volledig op open source software. Die grote bedrijven maken er gebruik van omdat de software betrouwbaar, stabiel en veilig is en omdat het werkt. Het besturingssysteem van meer dan 50% van de websites op het internet is het open source-product Apache.
En de kans is groot dat deze column wordt gelezen met de webbrowser Firefox of Opera. Open source-browsers zijn zeker net zo goed als Internet Explorer. Ook voor andere doeleinden is er volwassen open source software beschikbaar. Denk aan Thunderbird (voor e-mail) of OpenOffice.org (voor tekstverwerking of spreadsheets).
En dan de makers van open source software? Dat zijn over het algemeen geen goedwillende vrijwilligers, maar professionals van grote bedrijven zoals Google, Sun, Novell of IBM. Of het zijn werknemers van universiteiten, zoals bijvoorbeeld bij de e-learning-omgeving Sakai, die samenwerken aan de zogenaamde Collaboration and Learning Environment. Dit is bepaald niet vrijblijvend en al helemaal niet amateuristisch te noemen.
Je krijgt geen ondersteuning bij open source software
Nee, die ondersteuning krijg je inderdaad niet. Voor niets gaat de zon op. Ondersteuning of services kun je kopen. Dat werkt niet anders dan bij commerciële software. Er is een batterij aan grote en kleine bedrijven bij wie je terecht kunt. Ook in Nederland. En als je niet tevreden bent met een dienstverlener, dan kies je een andere. Met open source software zit je niet vast aan die ene leverancier die het intellectueel eigendom van de software heeft.
Voor mijn vakgebied is er geen open source software
Dat zou nog wel eens erg mee kunnen vallen. Er is open source software voor online collaboration of als elektronische leeromgeving (ELO), zoals Moodle of Sakai. Maar ook software met compleet geïntegreerde e-mail en agenda's is beschikbaar, mocht je denken dat er geen alternatieven zijn voor Exchange of Outlook. Zoek maar op het internet naar Covide, ICEcore, O3spaces of Zimbra.
Andere software voor e-learning-professionals is inmiddels ook ruimschoots voorhanden als open source. Voor het maken van online leermateriaal is er de eXe editor, of anders de eLML editor, waarmee SCORM-pakketen kunnen worden gemaakt. Deze pakketten kunnen vervolgens in de meeste elektronische leeromgevingen worden ingelezen en gebruikt. Open source ELO's? Ja, die zijn er ook. Enkele veelbelovende producten zijn Sakai, Moodle, aTutor, Dokeos en OLAT.
Voor leermodellen die uitgaan van het sociaal constructivisme, lijkt het gebruik van wiki's en blogs voor de hand te liggen. Denk dan eens aan Wordpress en B2Evolution als blog of MediaWiki en DokuWiki als wiki. Voor een compleet softwareproduct voor sociaal networking kun je Elgg of DrupalEd onder de loep nemen. Voor repositories, waar je elektronisch leermateriaal kunt opslaan, kun je denken aan Dspace of Fedora.
Content Management voor beheer van de website? Ook hier keuze genoeg. TYPO3, Joomla!, Drupal of Plone zijn maar enkele voorbeelden van complete content management systemen. En voor bijna alle genoemde producten kun je in Nederland deskundige ondersteuning vinden.
Als je open source software zoekt, begin dan de zoektocht bij SourceForge, waar meer dan 80% van alle open source-producten te vinden en te downloaden is. Een zoekopdracht naar e-learning levert bijna 130 resultaten op. Wie zegt dat er niets beschikbaar is op ons vakgebied?
Waarom verandert er dan zo weinig?
Als er voor bijna elk commercieel softwareproduct een kwalitatief vergelijkbaar open source alternatief beschikbaar is, waarom worden die alternatieven dan eigenlijk niet massaal gebruikt? Dat is de vraag die ik mij regelmatig stel. Er is een aantal factoren die het bijzonder lastig maakt.
Ik denk ten eerste dat er een behoorlijk gebrek aan goede, objectieve informatie is. Of misschien is er een overvloed aan niet-objectieve informatie? Hopelijk draagt deze column bij aan het slechten van de informatieachterstand. Het gebrek aan kennis en kunde over open source software en open standaarden is al eerder en vaker geconcludeerd, maar het is nog steeds de realiteit.
Een tweede factor is dat sommige mechanismen, partijen en ingesleten processen niet echt meewerken. Neem bijvoorbeeld de grote softwareaanbieders voor het onderwijs: SURFdiensten, APS IT-diensten en SLB Diensten. Ondanks hun 'not-for-profit'-slogan, hebben zij er baat bij dat er commerciële software in hun (web)winkel ligt. Immers, alleen daarop kunnen zij een bepaalde marge verdienen. Dus de argeloze bezoeker van bijvoorbeeld SURFSPOT.NL, de gezamenlijke webwinkel van SURFdiensten en APS IT-diensten, ziet bijna alleen maar commerciële software. En die is dan vervolgens 'verrassend' goedkoop. Verder zoeken heeft geen zin, is wat SURFSPOT je wil laten geloven. Let ook eens goed op de bewoordingen op deze site. Je kunt bij SURFSPOT 'officiële software' aanschaffen, alsof alle andere software niet-officieel is (en dus illegaal?).
Een derde factor, die enigszins in het verlengde van voorgaande ligt, is wat ik 'struisvogelpolitiek' noem. Anders gezegd: ontkenning van wat in de wereld om ons heen gebeurt. En dit is volgens mij de belangrijkste factor. Beslissers zijn vaak 50 jaar of ouder. Zij hebben over het algemeen al moeite genoeg om fatsoenlijk om te gaan met de huidige software. Zij drukken een groot stempel op keuzes voor wat betreft ICT, open standaarden of software. Als ze kinderen hebben, krijgen ze wellicht nog enigszins mee wat er tegenwoordig allemaal kan en mogelijk is op internet. Maar liever 'veroordelen' ze dat als tijdverspilling, waarvan niets geleerd wordt. En vervolgens roepen ze dat we terug moeten naar klassikaal onderwijs. Waarmee in één moeite door succesvolle ICT-vernieuwingen en de bijbehorende hardwerkende innovators als incapabel weggezet worden. Dit laatste verklaart ook het huidige succes van de digitale schoolborden: het is niet meer dan substitutie, in plaats van daadwerkelijke vernieuwing. Daadwerkelijke vernieuwing, met of zonder ICT, is nu eenmaal omgeven met veel meer risico's en die loopt men liever niet.
Wat ga jij doen?
De Tweede Kamer is eind vorig jaar – na vijf jaar discussiëren – akkoord gegaan met het actieplan Nederland Open in Verbinding. Dit actieplan is het startpunt van de bewustwording bij de Nederlandse overheid van de mogelijkheden die open source software en open standaarden bieden en is een concrete stap naar een meer open overheid. Wacht jij ook vijf jaar voordat je open source software serieus gaat nemen? Ik hoop van harte van niet. En ik hoop ook dat duidelijk is geworden dat je uit oogpunt van prijs, kwaliteit, diversiteit en ondersteuning écht niet zo lang hoeft te wachten.
Wytze Koopal
* Over Wytze Koopal
Wytze Koopal (1968) is in 1993 afgestudeerd in de Toegepaste Onderwijskunde aan de Universiteit Twente (UT). Daarna werkte hij onder meer als adviseur en projectleider bij Accenture en Ordina. Verder werkte hij bij de UT als projectleider en/of adviseur, en was hij betrokken bij ontwikkelprojecten van de Digitale Universiteit. Als communitymanager voor Sakai was hij verbonden aan SURFfoundation. In 2008 is hij een eigen adviesbureau begonnen (Koopal Advies & Projecten).
Hoe waardeert u deze bijdrage?