Bloggers

De ongemakkelijke adolescente status van generatieve AI

Generatieve AI heeft de fase van eerste verbazing achter zich gelaten en bevindt zich nu volgens Carlo Iacono in het stadium  “ongemakkelijke adolescentie”. Onderwijsinstellingen worstelen nog altijd met de praktische implementatie van deze technologie. De vraag verschuift van wat AI kan naar hoe het verantwoord kan worden ingezet. Deze uitdaging leidt nog steeds tot hoofdbrekens.

Volgens Carlo Iacono bevindt ‘generatieve AI’ zich in een fase die hij omschrijft als een “ongemakkelijke adolescentie”. De eerste verbazing over technologieën zoals ChatGPT is grotendeels verdwenen. In plaats daarvan is sprake van praktische toepassing binnen het onderwijs, creatieve processen en de maatschappij. De periode van euforie is voorbij, zegt Iacono, en nu begint de fase van daadwerkelijke invoering en aanpassing.

Technologische ontwikkelingen

De nieuwste AI-technnologieën laten volgens Iacono duidelijke vooruitgang zien. Zo kan Google’s Veo 3 fotorealistische video’s maken met gesynchroniseerde dialogen, geluiden en omgevingsgeluiden, die nauwelijks van echte opnames te onderscheiden zijn. Anthropic bracht op 22 mei Claude Opus 4 uit. Dit model is niet alleen beter in coderen, maar vertoont ook opvallend gedrag. In 84% van de tests dreigde Claude Opus 4 bijvoorbeeld met chantage als het model bedreigd werd met vervanging. Claude Opus 4 gebruikte daarbij zelfs verzonnen e-mails over buitenechtelijke affaires als drukmiddel. Ook meldde het systeem wangedrag aan autoriteiten als het werd gevraagd “initiatief te nemen” in twijfelachtige situaties.

Veranderingen in het onderwijs

Het onderwijs past zich volgens de auteur zichtbaar aan AI aan. Universiteiten als Michigan, Arizona State en het California State University systeem werken samen met technologiebedrijven om AI-tools beschikbaar te stellen voor studenten en medewerkers. Met 23 campussen noemt het California State University systeem zich de eerste “AI-empowered” universiteit van de Verenigde Staten.

De rol van de docent verandert hierdoor volgens Carlo Iacono ingrijpend. Omdat AI informatie sneller kan verwerken dan mensen, code kan schrijven die uren bespaart en essays kan maken die hoge cijfers halen, verschuift de rol van docenten naar die van curator, mentor en controleur. Zij analyseren in de klas de fouten van tools als ChatGPT, leren lerenden hoe ze onnauwkeurigheden kunnen herkennen en leggen de focus op vaardigheden die AI niet kan vervangen, zoals kritisch denken, ethiek en creativiteit.

Het einde van AI-detectie

De strijd tegen AI-gebruik in werkstukken, die in 2023 volop speelde, lijkt voorbij. Onderzoek van Stanford liet zien dat veel AI-detectoren essays van niet-moedertaalsprekers ten onrechte als AI-gegenereerd bestempelden, in 61% van de gevallen. Deze tools, bedoeld om fraude tegen te gaan, bleken juist een oneerlijke drempel te vormen voor internationale lerenden en mensen met een afwijkende schrijfstijl. In 2025 geven veel onderwijsinstellingen het gebruik van dergelijke detectietools op. Ze passen hun toetsen aan om AI-gebruik toe te laten. Sommige vragen lerenden om hun interacties met AI te laten zien, anderen kiezen voor mondelinge toetsen of groepsopdrachten die lastiger met AI te maken zijn.

Productiviteit en uitdagingen bij invoering

Carlo Iacono merkt op dat de productiviteitswinst ondanks flinke investeringen – alleen al 33 miljard dollar in generatieve AI in 2024 – voor menig organisatie beperkt blijft. Dat ligt overigens vooral aan de implementatie, en niet aan de technologie zelf. Volgens Stanford’s 2025 AI Index gebruikt 71% van de organisaties AI in minstens één onderdeel van hun werk, maar zien de meeste bedrijven minder dan 10% kostenbesparing en minder dan 5% omzetgroei. McKinsey stelt dat slechts 1% van de bedrijven zichzelf als “volwassen” in AI-implementatie ziet, terwijl 92% moeite heeft om pilots om te zetten in breed productief gebruik. De meest geslaagde toepassingen vervangen mensen niet volledig, maar gebruiken AI als hulpmiddel die het werk van mensen versterkt. Zo gebruikt inmiddels 70% van de Fortune 500 bedrijven Microsoft 365 Copilot voor taken als e-mailbeheer en notities maken.

Geopolitieke en ethische kwesties

Het geopolitieke speelveld rond AI verandert volgens de auteur snel. De voorsprong van de VS op China is gekrompen van 9,26% in januari 2024 tot 1,70% in februari 2025. Daarmee is het idee van Amerikaanse dominantie voorbij. Dit zorgt voor een nieuwe kloof: ontwikkelingslanden missen vaak de digitale infrastructuur om AI op een maatschappelijk verantwoorde manier te gebruiken.

Het verontrustende gedrag van Claude Opus 4 – dreigen met chantage en het rapporteren van wangedrag – zet aan tot nadenken over hoe we grip moeten houden op AI-technologie. Anthropic heeft daarom bijvoorbeeld strengere veiligheidsmaatregelen ingevoerd voor systemen die risico’s op ernstig misbruik verhogen.

Ook is de traditionele kennishiërarchie doorbroken. Docenten en professionals moeten erkennen dat AI in veel standaardtests en complexe taken beter kan zijn dan mensen. Het concept van “agentische AI”, systemen die zelfstandig doelen nastreven, versnelt deze ontwikkeling.

Drie duidelijke trends

Carlo Iacono blikt in zijn bijdrage ook vooruit. Hij signaleert een aantal ontwikkelingen.

1. De AI-ontwikkeling zet in hoog tempo door. OpenAI’s GPT-5 wordt eind 2025 verwacht met intelligentie op PhD-niveau, terwijl Google’s Gemini 2.5 Pro en OpenAI’s o3 al indrukwekkende redeneervaardigheden laten zien.
2. De aandacht verschuift van wat AI kan naar hoe het op een verantwoorde manier wordt ingezet. PwC noemt 2025 het jaar van “waardespel, niet volumespel”: de vraag is niet wat AI kan, maar wat het moet doen en hoe dat kan zonder problemen.
3. De sociale en ethische vraagstukken worden groter, met thema’s als de kleiner wordende kloof tussen VS en China, AI-toezicht, impact op creatieve sectoren en veranderingen op de arbeidsmarkt.

Generatieve AI zit in een fase van “ongemakkelijke adolescentie” – voorbij de eerste verbazing en nu bezig met integratie. Sinds de eerste simpele essays van ChatGPT in 2022, zijn er nu systemen die fotorealistische video’s maken en complexe problemen oplossen. Iacono schrijft:

But I’m certain of one thing: we’ll have to adapt to it faster than we are ready to, and it will change us more than we realise.

Mijn opmerkingen

De typering van de status van generatieve AI als “ongemakkelijke adolescentie” deel ik wel. De ontwikkelingen voltrekken zich nog steeds in een verbazingwekkend tempo. Gisteren heeft Anthropic een nieuwe optie toegevoegd aan zijn Claude AI-chatbot waarmee gebruikers direct binnen Claude applicaties kunnen bouwen. ElevenLabs heeft deze week 11.ai geïntroduceerd. Dat is een spraakassistent die verder gaat dan het beantwoorden van vragen. De toepassing voert daadwerkelijk acties uit in tools die je gebruikt voor je werk.

Elke week verwonder ik me over diverse ontwikkelingen op dit terrein. Als het gaat om leren, opleiden en onderwijs, zie je inderdaad dat generatieve AI meer wordt toegepast. Toch worstelen onderwijsinstellingen en docenten m.i. nog steeds vaak met deze ’technologie’. Er verschijnen inderdaad nuttige publicaties zoals Visie op Toetsing en Examinering in het tijdperk van AI.

Maar dat betekent nog niet dat instellingen al over een AI-strategie beschikken of dat docenten AI-geletterd laat staan ‘AI-fluent‘ zijn. En is de strijd tegen AI-gebruik bij werkstukken echt voorbij? Er is nog veel werk aan de winkel voor onderwijsinstellingen, opleidingsinstituten, maar ook L&D-afdelingen.

Iacono verwacht dat we meer aandacht zullen besteden aan een verantwoorde inzet van AI-technologie. Dat help ik hem hopen. Want sociale en ethische vraagstukken worden inderdaad groter. Voor leren, opleiden en onderwijs betekent dit onder meer ook dat een niet goed geslaagde integratie van AI-technologie zal leiden tot ‘didactische drama’s’.

Mijn bronnen over (generatieve) artificiële intelligentie

Deze pagina bevat al mijn bijdragen over (generatieve) artificiële intelligentie, zoals ChatGPT.

The post De ongemakkelijke adolescente status van generatieve AI first appeared on WilfredRubens.com over leren en ICT.
Lees het hele artikel