Bloggers

Stel je voor: je zit achter je bureau, klaar om een nieuw leertraject te ontwerpen. Misschien heb je een bijna onhaalbare deadline. Je opdrachtgever vindt ‘onderzoek naar de doelgroep’ een overbodige stap of de tijd ontbreekt je om uitgebreide interviews te doen. Wat doe je? Sla je het gewoon over, of kun je slimmer te werk gaan?

Wat als je binnen enkele minuten een levendig, herkenbaar beeld van je doelgroep kunt creëren? Je hebt geen tijd om met gebruikers te praten, maar toch wil je niet ontwerpen ‘in het luchtledige’. Hier kun je ChatGPT uitstekend bij inzetten! Met een goede prompt en een paar gerichte vragen, kun je realistische persona’s genereren.

En nog mooier: als je eenmaal een paar herkenbare persona’s hebt, dan kun je ze gebruiken bij het schrijven van leerdoelen, maken van een ontwerp en casuistiek en zelfs het meer gepersonaliseerd inrichten van je leertraject. Het is geen vervanging van écht gebruikersonderzoek, maar wel een praktische en snelle manier om dichter bij je doelgroep te komen.

In deze blog laat ik je zien hoe je deze AI-persona’s slim inzet voor het ontwerpen van leerinterventies.

Praktisch: hoe maak je realistische persona’s?

Met jouw input kan ChatGPT zich een aardig beeld vormen van je doelgroep. Hierdoor zijn ze goed in staat om persona’s (een realistisch profiel van een typische deelnemer aan een leerinterventie) te maken. Uit onderzoek blijkt dat taalmodellen behoorlijk goed zijn (85%) in het voorspellen van menselijke reacties en gedragingen (zie dit onderzoek van Hewitt).

Maak eens een eigen persona
Probeer het eens. Maak eens een persona van iemand die je goed kent. Naam, leeftijd, rol, leerbehoefte, uitdagingen in het werk, motivatie om zich verder te ontwikkelen, leervoorkeuren. Hier is een voorbeeldprompt:

“Je bent ontwerper van leertrajecten. Ontwerp 3 gedetailleerde persona’s voor mijn leertraject. Onderwerp van het leertraject is klantvriendelijk werken. 

De duur van mijn leertraject is 3 maanden. De doelgroep bestaat uit medewerkers van een call center bij een grote Nederlandse bank. Werk de persona’s uit in een tabel, met de volgende kolommen: naam, leeftijd en werkervaring als call center medewerker, korte omschrijving van de privésituatie, favoriete online tool, lastige situatie in het werk ten aanzien van klantvriendelijk werken, motivatie voor deelname aan het leertraject en 3 belangrijke leerdoelen. Beschrijf de persona’s in steekwoorden. Zorg voor diversiteit. Gebruik een schrijfstijl die een levendig en realistisch beeld schetst.”

Hoe maak je zo realistisch mogelijke persona’s?
De kunst is natuurlijk om persona’s te krijgen die herkenbaar en zo realistisch mogelijk zijn. Hoe krijg je dat voor elkaar? Daar hebben we wel een paar tips voor:

• Leg kort uit wat je wilt: “Ik wil gedetailleerde en realistische persona’s laten maken voor een leertraject over [onderwerp]. Deze persona’s moeten herkenbaar zijn voor de doelgroep.”
• Geef informatie over de context: organisatie, aanleiding leertraject, enzovoort.
• Vraag het taalmodel om bijvoorbeeld 3 persona’s te beschrijven. Deze verschillen in [leeftijd], [ervaring], [uitdagingen in het werk], [ervaring met online leren] en [leerdoelen]. Bedenk vooral goed waar jij informatie over wilt hebben. Welke vragen zou jij de doelgroep stellen als je een behoefte-onderzoek zou doen?
• Vervolgens laat je het taalmodel voor een paar werksituaties beschrijven hoe de persona’s zouden reageren. Vraag daarbij naar hun gedachten, emoties en gedrag. “Beschrijf hoe zij reageren op een verplichte training over digitale vaardigheid.” of “Beschrijf hoe zij met een collega in gesprek gaan over de aankomende organisatieverandering.”

Nog niet helemaal tevreden?
Ga met ChatGPT in gesprek en vraag om aanpassingen. Stel vragen als:

• Kun je deze persona’s aanvullen met meer details over hun interne drijfveren?
• Wat als deze persona’s een slechte dag hebben?
• Welke frustraties ervaren deze persona’s in het dagelijkse werk, en hoe beïnvloeden deze hun leerbehoeften?
• Wat motiveert deze persona’s om deel te nemen aan het leertraject, en wat zou hen juist ontmoedigen?
• Hoe ziet een typische werkdag van deze persona’s eruit, en welke rol speelt leren daarin?

Of laat ChatGPT de persona’s zelf beoordelen en verbeterpunten aandragen: “Analyseer deze persona’s. Welke gedragskenmerken of motivaties ontbreken? Hoe kunnen de persona’s realistischer worden?”

Waar in het ontwerpproces kun je persona’s inzetten?

Heb je een paar persona’s die jouw doelgroep wel weerspiegelen en herkenbaar zijn? Dit kun je natuurlijk toetsen bij inhoudsdeskundigen en/of je doelgroep. Dan kun je nu de persona’s gaan inzetten bij verschillende stappen in je ontwerpproces. Wees hierin creatief, want er zijn veel mogelijkheden. Hier een paar momenten waarop wij dit graag doen:

• Leerdoelen formuleren: Vraag het taalmodel om leerdoelen te schrijven voor jouw persona. Heb je leerdoelen en wil je checken of deze aansluiten bij de behoeften en uitdagingen van je doelgroep? Dat kan ook. Wat mist nog volgens jouw persona?
• Behoefteanalyse: Een taalmodel kan met jouw persona’s een behoefte-analyse doen. Philippa Hardman heeft daar een uitgebreide prompt voor geschreven.
• Grof ontwerp maken: Misschien werk je met een specifiek ontwerpmodel, zoals ADDIE of Design Thinking. En je hebt kaders voor je leertraject zoals een tijdspad, groepsgrootte, specifieke blend en ontwerpprincipes die je belangrijk vindt. Die geef je aan het taalmodel met de vraag om een grof ontwerp te maken. Vervolgens kun je vragen: wat vinden mijn persona’s van dit ontwerp?
• Werkvormen bedenken en feedback verzamelen: “Geef me 10 werkvormen die aansluiten bij de leervoorkeuren van mijn persona’s.” Als je al werkvormen in gedachten hebt kun je vragen hoe jouw persona’s de werkvormen zouden ervaren. Hoe kun je ze aanpassen zodat ze wellicht beter aansluiten?
• Casuistiek ontwikkelen: Laat het taalmodel realistische praktijkvoorbeelden beschrijven die aansluiten bij de leefwereld van je persona’s.
• Storytelling en pakkende voorbeelden: Sterke verhalen en herkenbare voorbeelden trekken deelnemers in de leerstof. Vraag het taalmodel om verhaallijnen te schrijven die herkenbaar zijn voor je doelgroep; iets waar ze allemaal tegenaan lopen en wat gelijk de urgentie van het leertraject illustreert.
• Nudges bedenken: Gerichte prikkels en reminders helpen om je deelnemers in beweging te krijgen. Wat werkt voor hen? Misschien zijn dat korte, inspirerende berichten of juist een vriendelijke herinnering op het juiste moment. Laat het taalmodel voorbeelden genereren van nudges.
• Blinde vlekken opsporen in je ontwerp: Je hebt een grof ontwerp gemaakt. Wat zou je doelgroep ervan vinden? Vraag hen om feedback: voelen ze zich aangesproken? Sluit het ontwerp aan bij hun doelen en behoeftes? Laat het taalmodel vanuit het perspectief van je persona’s reageren op onderdelen zoals werkvormen, tijdsindeling en opdrachten.
• Evaluatievragen checken: Het bedenken van evaluatievragen kan best een uitdaging zijn. Je persona’s kunnen hier goed van pas komen: “Hoe zou ]persona 1[ reageren op deze evaluatievraag?” of “Zou deze vraag helder zijn voor persona 2?”

Hoe kan ik persona’s inzetten voor meer gepersonaliseerd leren?

Een deel van het enthousiasme over AI-ontwikkelingen binnen leren & ontwikkelen komt voort uit de vele mogelijkheden om leren meer gepersonaliseerd te maken. Zo kun je bijvoorbeeld leerpaden ontwikkelen die aansluiten bij hun doelen, uitdagingen en voorkeuren: een analytische persona krijgt data-gedreven content, terwijl een creatieve persona meer interactieve en visuele elementen krijgt. Je werkt met 3 inhoudelijk verschillende casussen waar deelnemers uit kunnen kiezen. Of je ontwikkelt zowel een individuele als een groepsopdracht voor dezelfde set leerdoelen. Je kunt realistische rollenspellen maken waarin deelnemers reageren op dilemma’s of gesprekken simuleren met de persona via een AI-tool. Dit maakt het leren relevanter en praktischer.

Daarnaast kun je persona’s een rol laten spelen in gepersonaliseerde feedback. Stel dat een deelnemer een opdracht maakt en deze vervolgens aan een taalmodel voorlegt. Met een juiste prompt kun je het taalmodel vanuit specifieke persona’s laten reageren. Zo maken wij in onze leergang ‘Ontwerp een sterke blend met AI en ChatGPT’ gebruik van een chatbot waar drie typische ‘blended leren’ persona’s in zitten. Als deelnemer leg je je ontwerp voor een blended leertraject voor aan deze chatbot en je gaat in gesprek. Je weet op dat moment niet of je met Peter (leert liever in een fysieke setting), Bert (aarzelend over het delen van informatie online) of Marie (fan van online leren) in gesprek bent.

Persona’s bieden ook inspiratie voor zelfreflectie. Laat deelnemers zich spiegelen aan een persona. Hoe werkt dat? Je vraagt het taalmodel om een van je persona’s voor te stellen aan de deelnemer. Vervolgens krijgt de deelnemer een aantal reflectieve vragen als “Wat herken je in Tom’s situatie? Wat zou je anders doen als je in Tom’s schoenen stond? en Welke tips zou jij Tom geven, en hoe kun je die toepassen op je eigen werk?” Zo verbinden ze het leren direct aan hun eigen gedrag en doelen.

Wat ik echt fijn vind: droog oefenen met je persona’s!

Een toepassing die ik heel waardevol vind is om met mijn persona’s een werkvorm of gesprek ‘droog te oefenen’. Hoe zou mijn doelgroep … reageren op mijn stellingen, deze casus uitwerken, op deze werkvorm reageren?

Zo wilde ik eens een oefening doen in paradoxaal denken met zorgcoördinatoren van middelbare scholen. Ik heb de werkvorm al wel eens eerder gebruikt, maar dat is een tijdje terug. Bovendien was ik nog niet zo heel bedreven in het begeleiden van deze werkvorm. Ik heb toen de werkvorm eens ‘gesimuleerd’ met ChatGPT. Dit heb ik met de volgende prompt gedaan:

“Ik heb een sessie met 8 zorgcoördinatoren en we gaan oefenen met verschillende manieren om naar dilemma’s in het werk te kijken. We gaan oefenen met de werkvorm van paradoxaal denken. Dit wil ik nu graag oefenen met de 3 persona’s. Ik geef je een vraagstuk. Werk dit vraagstuk uit in de stappen van paradoxaal denken. Geef bij elke stap een reactie die de drie persona’s zouden kunnen geven. Geef vervolgens per stap een korte samenvatting die ik als begeleider zou kunnen geven. Het vraagstuk is: Hoe blijf je emotioneel betrokken bij leerlingen zonder dat je jezelf emotioneel uitput?”

Natuurlijk loopt het gesprek in de praktijk anders. Maar dit droog oefenen gaf mij wel het vertrouwen dat de werkvorm past bij het doel wat ik voor ogen had.

Vooral: uitproberen!

Tot slot, toch een lichte waarschuwing

We kunnen het niet vaak genoeg zeggen: valideer! Check je persona’s bij een paar doelgroepleden of bij inhoudsdeskundigen. Zijn ze herkenbaar? Is het divers genoeg of missen we nog een deel? Blijf zelf zorgen voor variatie. Je echte doelgroep is soms breder en diverser dan AI doet voorkomen.

Zie een taalmodel ook als een brainstormtool: hij kan een mooie basis leggen, ideeen aanreiken, wat werk verzetten. Vervolgens ga je aanvullen, verdiepen, bijschaven. En oefen met prompten, want de prompt die je geeft bepaalt voor een groot deel je opbrengst.

Wil je meer leren over het inzetten van generatieve AI in jouw ontwerpaanpak? Bekijk dan onze Workshop Ontwerp met ChatGPT of leergang Ontwerp een sterke blend met AI eens. Heb je een specifieke vraag of wil je eens uitwisselen? Neem dan contact met ons op! Mail: info@ennuonline.com