Networked Learning
Overpeinzingen naar aanleiding van Het 7e Nationale e-Learning Congres
Congressen kun je op veel verschillende manieren ‘consumeren’. Zitten, luisteren en hopen dat er een paar krenten in de (vaak dikke) pap zitten, is een van de manieren. Leren van best practices is een andere, of rondkijken op de onvermijdelijke informatiemarkt. Maar als je regelmatig naar congressen gaat, kun je ook proberen of er iets van een tijdgeest valt te bespeuren: wat is hip, wat is nieuw, waar scoor je mee? En nog een stap verder, waarom is iets modern, waarom krijgt een bepaald onderwerp de aandacht? Ik heb op het 7e Nationale e-Learning Congres geprobeerd te ontdekken welk thema het op dit moment goed doet. Daarna heb ik een poging gedaan tot een analyse, niet meer dan een eerste aanzet. Ik houd me aanbevolen voor andere overpeinzingen en analyses. Stuur een email (weistra@e-learning.nl) en ik kom er op terug. Natuurlijk kun je ook reageren via de reactiemogelijkheid aan het eind van deze column.
Wat hangt er op dit moment in de lucht? Een goede indicatie gaf de presentatie van Annemieke Roobeek, hoogleraar aan de Universiteit Nyenrode en directeur-eigenaar van MeetingMoreMinds. Kern van haar betoog: het gaat in de huidige maatschappij om netwerken. Vrijwel elke organisatie maakt deel uit van een of meer (internationale) netwerken. Ook privé functioneren we in meerdere netwerken. En zeker voor de jongere generatie bestaat zo’n netwerk bij de gratie van technologie: MSN, SMS, e-mail, om er maar een paar te noemen. Geen wonder dat in haar ogen het leren in toenemende mate zal plaatsvinden binnen virtuele netwerken. Volgens Roobeek zijn netwerkteams onmisbaar voor een snelle kennisontwikkeling en kennisoverdracht.
Networked Learning is de term die al een tijdje in de lucht hangt (zie bijvoorbeeld de Networked Learning Conference 2004). Networked Learning sluit aan bij de al oudere gedachte van Communities of Practice en Communities of Learning (zie de website van Etienne Wenger). Diezelfde Wenger was copromotor van Maarten de Laat, die op 3 februari 2006 aan de Universiteit Utrecht promoveerde op een proefschrift getiteld Networked Learning. De aandacht binnen het (hoger) onderwijs voor social software kun je zien in het verlengde van de belangstelling voor networked learning. De Wikipedia schrijft: “Social software enables people to rendezvous, connect or collaborate through computer-mediated communication and to form online communities.” Bij social software gaat het dus om hulpmiddelen die de communicatie en samenwerking binnen een virtueel netwerk ondersteunen.
Waar komt die aandacht vandaan? En staan virtuele netwerken en social software niet haaks op wat nog niet zo lang geleden als grote voordeel van e-learning werd gezien: internet als het ultieme middel om het individuele leren te ondersteunen. Rond de eeuwwisseling werd e-learning – vooral door leveranciers – verkocht als middel om op het leren te bezuinigingen: weg klaslokalen, weg docenten, weg dagenlange bijeenkomsten. Internet zou het leren veranderen in eigen tijd, eigen tempo en eigen plaats. Daarbij was eigen tijd letterlijk bedoeld, in de zin van ’s avonds en in de weekenden. Maar dat werd veelal niet hardop gezegd.
Zo stond e-learning er rond de jaarwisseling voor. Vooral de aanbieders van e-learning leken te miskennen of veronachtzamen dat leren een sociale activiteit is. Omdat afnemers dat merkten en omdat het solitaire e-learning geen succes werd, kwam al snel de eerste reactie in de vorm van blended learning. In 2001 schreef ik daarover: “als leveranciers plotseling zo massaal de nadruk leggen op het belang van blended learning, dan is enige argwaan op z’n plaats. Zeker als het gaat om leveranciers die nog geen jaar geleden riepen dat e-learning de klassikale opleidingen zou vervangen. (…) Het lijkt er op dat blended learning wordt gebruikt voor het pareren van de opkomende twijfels over het eenzijdig inzetten van e-learning”. (Weistra, 2001)
Hoe zag dat blended leren er in 2001 uit? Amerikanen gaven het namen als Electronic Surround en Sandwich. “De Electronic Surround staat voor leersituaties waarbij de klassikale bijeenkomsten worden ‘omringd’ door e-learning-activiteiten. Met andere woorden, klassikale opleidingen in het midden, e-learning eraan vooraf en erna. De Sandwich staat voor leersituaties waarbij de e-learning-ervaring wordt ingeklemd tussen klassikale bijeenkomsten.” (Weistra, 2001)
Achteraf kun je zeggen dat blended learning er op deze manier nog steeds vanuit gaat dat e-learning een individuele, solitaire activiteit is en dat de klassikale momenten zorgen voor het sociale element. Networked Learning gaat een stap verder. Het erkend en onderstreept dat technologie kan worden gebruikt bij het opzetten en ondersteunen van sociale verbanden (zie hoe de nieuwe generatie technologie gebruikt). Als er al een blend is van leeractiviteiten, dan is het sociale aspect niet voorbehouden aan de fysieke bijeenkomsten, maar net zo goed of zelfs bij uitstek een onderdeel van de virtuele leeromgeving.
Als je op deze manier naar de ontwikkelingen kijkt, dan zou je kunnen stellen dat de aandacht voor Networked Learning en voor social software de volgende stap is in het onderkennen van het feit dat leren een sociale activiteit is, ook als dat leren virtueel plaatsvindt. De aandacht voor Networked Learning en social software is voor e-learning de volgende stap op weg naar volwassenheid.
Harm Weistra is hoofdredacteur van O&O, zelfstandig adviseur en redactielid van e-learning.nl.
E-mail: weistra@e-learning.nl
Literatuur
Weistra, H. (2001). TechnLearn 2000. E-learning: hype or reality? Opleiding & Ontwikkeling, 14, 3 p. 38-39.