Bloggers

Educatieve toepassingen ontwikkelen met behulp van AI-tools: kansen en beperkingen

De afgelopen week werd ik via een app-groep geattendeerd op de mogelijkheid om quizzes zoals flashcards eenvoudig te maken met behulp van ChatGPT. Ik realiseerde me dat dit soort mogelijkheden kansen hebben, maar ook beperkingen. Bijvoorbeeld vanuit de optiek van ‘learning analytics’. In deze blogpost zet ik een aantal kansen en beperkingen op een rij.

Binnen ChatGPT kun je nu de opdracht “use QuizGPT” gebruiken, in combinatie met een onderwerp. ChatGPT maakt dan een aantal flascards aan over het onderwerp. De kwaliteit laat m.i. overigens nog te wensen over. Antwoorden verschillen te sterk van elkaar en feedback ontbreekt (je ziet alleen of een antwoord goed of fout is).

Je kunt met behulp van toepassingen zoals Google Gemini, ChatGPT en Claude ook kwalitatief betere educatieve apps maken. Bijvoorbeeld interactieve instructies of oefenomgevingen. Hier vind je een voorbeeld (dat overigens verder verbeterd kan worden).

Vaak kun je met behulp van een AI-toepassing ontwikkelde content gebruiken binnen je digitale leeromgeving. Het is echter ook mogelijk dat lerenden de app binnen de generatieve AI-tool gebruiken. Sterker: voor een docent is dat laagdrempeliger. Je hoeft alleen de link te delen.

Het enthousiasme van diverse docenten hierover is begrijpelijk: ze willen hun onderwijs verrijken en inspelen op de behoefte van lerenden aan activerende werkvormen. Toch roept deze ontwikkeling vragen op over kwaliteit, veiligheid en samenhang binnen het onderwijs. Vanuit het perspectief van de lerende, de docent en de onderwijsinstelling zijn er duidelijke voordelen, maar ook beperkingen waar aandacht voor nodig is.

Perspectief van de lerende
Voor lerenden kunnen zelfgemaakte apps veel opleveren. Ze bieden vaak een interactieve manier om leerstof te verkennen en te checken of je uitleg hebt begrepen. Omdat docenten deze apps zelf ontwikkelen, sluiten ze meestal goed aan bij de inhoud van het lesprogramma. Dit kan de motivatie en betrokkenheid van lerenden vergroten, zeker wanneer apps spelelementen bevatten of direct feedback geven op gemaakte opdrachten. Ook kunnen lerenden profiteren van gepersonaliseerde functies. Bijvoorbeeld als rekening wordt gehouden met verschillende niveaus.

Tegelijkertijd heb je als lerende te maken met beperkingen zodra apps buiten de centrale digitale leeromgeving worden aangeboden. Het gebruik van verschillende apps, die geen deel uit maken van de digitale leeromgeving, kan verwarrend werken. Niet alle apps zijn mogelijk ook even toegankelijk voor lerenden met specifieke ondersteuningsbehoeften, zoals dyslexie of visuele beperkingen. Ook kunnen apps die buiten de DLO vallen minder goed samenwerken met andere systemen, zoals digitale portfolio’s of toetsplatformen. Dit kan het leerproces versnipperen en het zicht op de eigen voortgang bemoeilijken.

Perspectief van de docent
Docenten ervaren veel vrijheid en creativiteit door zelf apps te maken. Met AI-toepassingen kunnen zij zonder programmeerkennis een interactieve tool samenstellen die precies past bij hun lesdoelen. Dat maakt het mogelijk om sneller in te spelen op actuele ontwikkelingen of specifieke leerbehoeften van de lerenden. Zo kan een docent in korte tijd een oefenapp bouwen om begrippen te herhalen, een simulatie ontwikkelen om een praktijkproces na te bootsen of een quiz-app inzetten als formatieve toets. Deze flexibiliteit vergroot de didactische mogelijkheden en kan bijdragen aan actiever leren.

Ook hierbij is echter sprake van een keerzijde. Niet alle AI-apps bieden dezelfde betrouwbaarheid, stabiliteit of bescherming van gegevens. Docenten moeten zich afvragen welke informatie zij delen, welke data de app verzamelt en of deze gegevens worden opgeslagen buiten de controle van de instelling. Waarschijnlijk slaat de educatieve app in elk geval het IP-adres van de lerende op. Strikt genomen is dat een persoonsgegeven. Daarnaast kan de kwaliteit van de inhoud onder druk komen te staan. AI kan helpen bij het genereren van vragen of opdrachten, maar de docent blijft verantwoordelijk voor het controleren van juistheid, volledigheid en relevantie. Zoals hierboven aangegeven leidt de opdracht “use QuizGPT” vooralsnog niet tot goede resultaten. Er bestaat ook het risico dat het enthousiasme voor losse apps ertoe leidt dat lerenden een wirwar aan tools krijgen aangeboden, zonder duidelijke samenhang met de rest van het onderwijsprogramma. Als docent heb je dan te maken met minder tevreden lerenden.

Perspectief van de onderwijsinstelling
Voor onderwijsinstellingen bieden zelfgemaakte apps kansen om innovatie in het onderwijs te stimuleren. Het laat zien dat docenten eigenaarschap nemen en nieuwe mogelijkheden verkennen om leren te ondersteunen. Dit kan de aantrekkelijkheid van het onderwijs vergroten en bijdragen aan maatwerk voor lerenden.

Tegelijkertijd heeft de instelling de taak om kaders te stellen en een balans te vinden tussen vrijheid en verantwoordelijkheid. Want in feite is hierbij sprake van een vorm van ‘schaduw IT’: technologie die wordt ingezet zonder goedkeuring of beheer door de IT-afdeling. Een belangrijk aandachtspunt daarbij is zoals gezegd gegevensbescherming. Wanneer docenten apps gebruiken buiten de DLO, kan de instelling vaak niet garanderen dat persoonsgegevens van lerenden veilig worden verwerkt. Dit kan leiden tot risico’s rondom de AVG en digitale veiligheid. Daarnaast zal de ondersteuning vanuit de instelling beperkt zijn wanneer docenten problemen hebben met een app of als deze niet meer werkt. Het groeiende gebruik van losse apps kan bovendien leiden tot technische fragmentatie, waardoor het IT-landschap complexer en moeilijker beheersbaar wordt. Een nuance hierbij: de leeractiviteiten die je met behulp van dergelijke apps faciliteert, zijn betrekkelijk eenvoudig te vervangen en zijn niet te vergelijken met een summatieve toets waar veel vanaf hangt. De educatieve apps maken deel uit van het ‘platteland’, als je de bekende metafoor burcht-stad-platteland gebruikt. Deze metafoor heeft betrekking op de besturing van ICT en de vrijheidsgraden die gebruikers daarbij hebben (van weinig tot veel).

Vanuit instellingsperspectief speelt kwaliteitsborging eveneens een rol: als docenten individueel apps ontwikkelen, kan de samenhang in leerlijnen en toetsing onder druk komen te staan. Bovendien is niet elke docent vanzelf een goede onderwijsontwikkelaar: leiden de zelf ontwikkelde educatieve apps wel altijd tot effectief leren?

Daarnaast is de invalshoek van learning analytics in dezen relevant. Hiermee krijgen instellingen en bijvoorbeeld studieloopbaanbegeleiders en mentoren inzicht in de voortgang van lerenden, en krijgt men informatie over de kwaliteit van het onderwijs. Zelfgemaakte AI-apps kunnen veel waardevolle gegevens opleveren, zoals tijdsbesteding, foutpatronen, gebruiksfrequentie en voortgang. Mits deze data goed wordt geïntegreerd, kan dit bijdragen aan gepersonaliseerd leren en beter onderbouwde beslissingen over het onderwijsontwerp. Het probleem is echter dat deze gegevens vaak niet gedeeld worden met de centrale systemen van de instelling als docenten zelf gemaakte educatieve apps gebruiken via AI-toepassingen als Google Gemini of ChatGPT. Gegevens over het leerproces staan verspreid over losse apps, waardoor er geen compleet beeld ontstaat van de voortgang van de lerende. Overigens heb je als instelling nu al geen volledig zicht op het leerproces van lerenden omdat zij ook nu al buiten de digitale leeromgeving leren (de DLO is een samenhangend geheel van met elkaar geïntegreerde applicaties voor leren). Voor instellingen betekent dit dat het nog moeilijker wordt om learning analytics op een verantwoorde en betekenisvolle manier in te zetten.

Mijn advies

De opkomst van AI-toepassingen maakt het makkelijker dan ooit voor docenten om zelf educatieve apps te ontwikkelen, maar dit vraagt om een doordachte aanpak. Docenten moeten zich realiseren dat zij deel uit maken van een organisatie en team en dat zij een verantwoordelijkheid hebben in het voorkomen van versnippering en in het zorgvuldig omgaan met data van lerenden. Instellingen ondersteunen docenten door richtlijnen op te stellen voor veilig gebruik, het aanbieden van professionalisering en het faciliteren van platforms waar goede voorbeelden en apps gedeeld kunnen worden. Ik zou er bijvoorbeeld altijd voor kiezen om ontwikkelde educatieve apps binnen de DLO te plaatsen (niet als link, maar de volledige content). Dit doet wel een groter beroep op digitale vaardigheden, zoals het kunnen aanmaken van een html-bestand.

Het is zaak om samen een balans te vinden: ruimte voor innovatie combineren met aandacht voor kwaliteit, toegankelijkheid en veiligheid.

Mijn bronnen over (generatieve) artificiële intelligentie

Deze pagina bevat al mijn bijdragen over (generatieve) artificiële intelligentie, zoals ChatGPT.

The post Educatieve toepassingen ontwikkelen met behulp van AI-tools: kansen en beperkingen first appeared on WilfredRubens.com over leren en ICT.
Lees het hele artikel