Bloggers

Drie dimensies van educatieve betrokkenheid en de rol van AI

Volgens docent John Dolman kampen onderwijssystemen met een crisis die zich manifesteert in drie onderling verbonden dimensies: betrokkenheid, commitment en een gevoel van eigenaarschap. Hij beschouwt AI-technologie als een katalysator voor verandering.

Deze drie dimensies maken volgens hem deel uit van educatieve betrokkenheid (educational engagement). Betrokkenheid (engagement)  verwijst naar de mate waarin lerenden betrokken zijn bij het leerproces. Dit gaat verder dan simpelweg plezier hebben; lerenden kunnen zich inzetten omdat ze de waarde van het leren herkennen, vanwege culturele factoren, of door relevante content en effectieve onderwijsmethoden. Observeerbare indicatoren zijn onder andere aanwezigheidspercentages, tijd-voor-taak gedrag en de keuze om vakken voort te zetten wanneer dit optioneel is. Commitment beschrijft de bereidheid van lerenden om inspanning te leveren en het leren vol te houden. Dit kan bijvoorbeeld voortkomen uit culturele factoren, sociale normen, of omdat het gevraagde redelijk lijkt en tot goede leeromgevingen leidt. Commitment kan zich manifesteren als compliance met externe regels wanneer lerenden het systeem vertrouwen, maar kan ook volledig zelf gegenereerd zijn. Een belangrijk onderscheid is dan het verschil tussen gekozen commitment en opgelegde compliance. Agency betreft het gevoel van eigenaarschap over het leren, niet volledige autonomie. Lerenden hoeven niet volledig autonoom te zijn, maar zouden agency moeten hebben die past bij hun ontwikkelingsfase. Dit betekent het vermogen om beslissingen te nemen die passen bij de leeftijd, keuzes die daadwerkelijk impact hebben op uitkomsten, en mogelijkheden om goede keuzes te maken.

Het raamwerk, dat gevormd wordt door deze dimensies, bouwt voort op de Self-Determination Theory van Deci & Ryan, die drie psychologische basisbehoeften identificeert: autonomie, competentie en verbondenheid. De agency-dimensie sluit aan bij autonomie, terwijl betrokkenheid elementen van zowel competentie als verbondenheid omvat. De commitment-dimensie voegt volgens Dolman iets onderscheidends toe: de bereidheid om vol te houden die onafhankelijk kan bestaan van plezier of externe controle. Verder noemt hij in dit kader de cultuurhistorische activiteitstheorie (CHAT) relevant. Deze theorie onderzoekt hoe individuele motivatie wordt bemiddeld door culturele hulpmiddelen en sociale structuren.

In zijn bijdrage geeft hij ook voorbeelden van onderwijssystemen die gepositioneerd kunnen worden binnen deze drie dimensies. Finland’s onderwijssysteem (voor recente PISA-zorgen) scoorde volgens Dolman hoog op alle drie dimensies door hoge docentautonomie, ‘phenomenon-based’ leren en minimale gestandaardiseerde toetsing. Singapore is volgens hem een voorbeeld van hoge commitment met gematigde agency door krachtige culturele commitment aan onderwijs binnen gestructureerde leerroutes.

Veel andere systemen scoren volgens Dolman laag op alle drie dimensies. Lerenden zijn ongeëngageerd door content die niet aansprekend is, hebben een beperkt gevoel van eigenaarschap doordat keuzes gelimiteerd zijn, en vertonen afnemende commitment.

Dolman schrijft dat deze onderwijssystemen te maken hebben met een fundamenteel probleem: terwijl individuele docenten hun best doen om lerenden te betrekken, is het systeem zelf niet ingericht op betrokkenheid, eigenaarschap en commitment. De opgelegde prestatie-indicatoren maken onderwijsinstellingen risicomijdend en ontnemen zowel docenten als lerenden de regie over het leerproces. Veel onderwijsinstellingen dicteren volgens hem van bovenaf welke PowerPoint gebruikt moet worden en welke lessen gegeven moeten worden. Dit ondermijnt de effectiviteit van het onderwijs en demotiveert docenten. Conformiteit heeft creativiteit vervangen vanuit het misverstand dat uniformiteit kwaliteit garandeert. Het gevolg is dat lerende noch voldoen aan externe structuren, noch een innerlijke drive ontwikkelen. Verandering begint volgens Dolman bij het aanpakken van de meest beweeglijke dimensie: inhoud en toetsing. Door onderwijsinstellingen meer flexibiliteit te geven bij het kiezen van passende leertrajecten ontstaan snelle successen. Daarbij is het van belang is dat je niet alleen lerende meer keuzemogelijkheden geeft, maar tegelijkertijd ook docenten weer regie teruggeeft over hun vakgebied.

AI heeft volgens Dolman voor een omslag gezorgd. Het is niet de oplossing, maar wel een katalysator. AI kan veel boeiender zijn – het is letterlijk ontworpen om aandacht te vangen en vast te houden, net als sociale media. Daar moet het onderwijs mee concurreren. Als we blijven volhouden “je moet dit doen omdat het goed voor je is” zonder het interessant, persoonlijk en aanpasbaar te maken, krijgen we complete onbetrokkenheid en gebrek aan regie. Mensen gaan elders zoeken – en dat kan nu ook. De vraag is: hoe draaien we dit om? Dit raamwerk biedt een startpunt voor diagnose en actie. We kunnen bepalen waar we staan en welke dimensie de meeste aandacht nodig heeft.

Mijn opmerkingen

Op zich is dit een interessant raamwerk. Ik zou wel liever het begrip ‘persistentie’ gebruiken, in plaats van ‘commitment’. Of lerenden het leren volhouden is afhankelijk van diverse factoren. Denk aan persoonseigenschappen (zoals consciëntieusheid en veerkracht), het vermogen tot zelfregulatie, de omgeving (feedback en steun docent, peer group, verzorgenden/ouders, enzovoorts) en ook aan inhoud en opzet van het curriculum. Het onderwijssysteem speelt een belangrijke rol, maar we moeten niet doen alsof onderwijssystemen volledig de schuld zijn van lage scores op deze dimensies. Het Nederlandse onderwijssysteem biedt onderwijsinstellingen in elk geval ruimte voor betrokkenheid, persistentie en een gevoel van eigenaarschap. Dat dit niet altijd gebeurt, is een ander verhaal. Tenslotte nog wat over AI als katalysator. AI-technologie dwingt onderwijsinstellingen m.i. inderdaad om na te denken over de inhoud van curricula, andere manieren van beoordelen en over de impact op didactiek. Een systeemverandering vindt echter niet alleen plaats dankzij een technologie.

Mijn bronnen over (generatieve) artificiële intelligentie

Deze pagina bevat al mijn bijdragen over (generatieve) artificiële intelligentie, zoals ChatGPT.

The post Drie dimensies van educatieve betrokkenheid en de rol van AI first appeared on WilfredRubens.com over leren en ICT.
Lees het hele artikel