Een overzicht van blogs geschreven door aanbieders die zich hebben aangesloten bij e-Learning.nl.
Het afgelopen weekend stuitte ik dankzij Esther van Popta op een bijdrage waarin wordt betoogd dat menselijke relaties en zelfbepaling de basis vormen voor het gebruik van AI voor leren, opleiden en onderwijs. Dat klinkt sympathiek en wijs, maar is m.i. te simplistisch.
Hoogleraar Danny Liu stelt in de betreffende LinkedIn-post dat we bij het gebruik van de nieuwste tools en technologieën het fundament van leren, opleiden en onderwijs uit het oog verliezen. Tijdens de CPLAS25-conferentie in Hong Kong presenteerde hij een piramidemodel dat laat zien hoe AI-technologie slechts de top vormt van een stevige basis. Deze basis bestaat uit menselijke relaties en zelfbepaling, daarbovenop ‘learning sciences’ en vervolgens onderwijsstrategieën. Liu benadrukt dat relaties tussen docenten en lerenden het hart vormen van effectief onderwijs. AI-tools kunnen onderwijsmethoden versterken, maar kunnen nooit vertrouwen, verbinding en zorg vervangen. AI kan worden gebruikt ter ondersteuning van doordachte benaderingen van leren, opleiden en onderwijs, niet andersom.
Dit klinkt sympathiek en wijs. Toch gaat Liu hier m.i. kort door de bocht. Daarbij wil ik graag verwijzen naar de opvattingen van Bruno Latour die stelt dat technologie en samenleving diep met elkaar verweven zijn. In zijn actor-netwerk theorie benadrukt hij dat zowel mensen als onder meer technologieën en instrumenten actoren zijn die elkaar voortdurend beïnvloeden en samen maatschappelijke realiteit vormen. Technologie is dus nooit slechts een neutraal middel, maar werkt samen met mensen in netwerken waarin zij elkaars handelen mede bepalen. Latour verzet zich hiermee ook tegen technologisch determinisme dat stelt dat technologie een autonome kracht is die de samenleving eenzijdig vormgeeft.
Latour illustreert dit met voorbeelden zoals een zware hotelsleutel die gasten ertoe aanzet hun sleutel in te leveren, of een verkeersdrempel die automobilisten dwingt langzamer te rijden. Dat betekent dat technologieën actief deelnemen aan het sturen van menselijk handelen. Bepaalde educatieve technologieën maken bijvoorbeeld manieren van leren mogelijk die zonder die technologieën niet of amper gerealiseerd zouden kunnen worden. Massive open online courses zijn bijvoorbeeld een goed voorbeeld van zo’n manier van leren. Ik heb eerder geblogd over de verwevenheid van didactiek en educatieve technologie (zonder overigens naar Latour te verwijzen).
Voor Latour zijn technologie en samenleving geen gescheiden domeinen, maar verschillende fasen van één en hetzelfde proces. Er is sprake van ‘onderhandelingen’ en interacties tussen mensen, machines, instituties en maatschappelijke waarden. Technologie en ‘samenleving’ als onlosmakelijk verbonden in netwerken van wederzijdse beïnvloeding, waarin technologieën actief bijdragen aan het vormen van sociale praktijken, normen en zelfs moraal. Dat betekent m.i. ook dat technologieën zoals AI toepassingen en menselijke relaties en zelfbepaling elkaar wederzijds beïnvloeden. Met name in een tijd waarin ‘agentic AI’ steeds belangrijker wordt, zal deze wederzijdse beïnvloeding meer expliciet worden. Een piramide drukt dat m.i. onvoldoende uit.
Bronnen:
Huijzer, R. (2023). Het samengaan van mens en technologie bij Bruno Latour. Verbeek, P-P. (2005). Techniek en de grens van de mens
Naam (verplicht) Naam Is Verplicht
E-mail (verplicht) E-mail Is Verplicht Ongeldig E-mailadres
Commentaar Is Verplicht
Bericht mij via e-mail over vervolg commentaar