Waarom de kracht van Greenwheels en Thuisbezorgd.nl niet van toepassing is op onderwijs
Onlangs heb ik een blogpost geschreven over design thinking binnen het onderwijs. In een reactie op LinkedIn werd daarbij verwezen naar vergelijkingen met diensten als Apple Music en GreenWheels. Volgens mij moeten we echter stoppen met dergelijke vergelijkingen.
Jean-Luc Laval van TinQwise verwees in zijn instemmende reactie op mijn blogpost naar een eigen online bijdrage. Volgens hem moeten we onderwijs als service voor de lerende zien, en niet als een product dat je afneemt. Daarom gaat het bij het ontwikkelen van ‘blended learning’ dikwijls vooral om technologieën, en niet om de gebruiker.
Hij maakt daarbij de vergelijking met services als Apple Music of Thuisbezorgd.nl waarbij de gebruiker bepaalt wat en (grotendeels ook) wanneer wat wordt afgenomen. Als je onderwijs beschouwt als dienst, en methodes als Design Thinking en Service Design gebruikt, dan zou onderwijs er volgens hem heel anders uit kunnen zien.
Begin bij de doelgroep, bij hun problemen en drijfveren, en niet bij zaken als leerdoelen, competenties of regels, stelt Jean-Luc:
Ja, flexibel, vraaggestuurd, device /tijd / locatie onafhankelijk onderwijs is mogelijk. Ja, we kunnen het HBO in de huidige tijd duwen door dit soort methodes te gebruiken. Ja, er is behoefte aan. Waar wachten we nog op?
In de blogpost Wat het HBO kan leren van Apple Music, Greenwheels en Thuisbezorgd.nl geeft hij een inkijkje in de aanpak. Bij curriculum denken zij constant na over de wisselwerking tussen de lerenden (en bijvoorbeeld diens belevingswereld) en de leerinhouden. Ook kijken zij naar de ruimtes waar geleerd wordt, naar nieuwe processen en tools, en naar het ’systeem’ (o.a. visie en missie).
Bij een aantal instellingen heeft men deze aanpak van service design al toegepast.
Helaas gaat Jean-Luc Laval niet uitgebreider in op hoe het nieuwe onderwijs er dan uit ziet, en in welke mate de resultaten verschillen van aanpakken die vooral uitgaan van leerdoelen (zoals TPACK).
Waar ik in elk geval moeite mee heb, is de vergelijking met diensten zoals Apple Music of Thuisbezorgd.nl. Dit heeft een aantal redenen.
De eerste reden heeft te maken met het feit dat deze diensten ook niet persoonlijk zijn, maar gepersonaliseerd (Stephen Downes maakte ooit de treffende vergelijking met karamel en gekarameliseerd). Bij ThuisBezorgd.nl kan ik ook niet altijd elk type maaltijd bestellen. Dit is afhankelijk van de restaurants en snackbars bij mij in de buurt die zijn aangesloten bij deze service (plus hun openingstijden en bezorgtijden). Bovendien moet je eerst een keuze maken voor een leverancier, en daarna voor de maaltijd. En de top-restaurants vind je niet bij Thuisbezorgd.nl. Bij services als Apple Music ben je afhankelijk van de bands die hun muziek via dergelijke diensten leveren. Zo kon je AC/DC lange tijd niet terugvinden bij iTunes. Dat neemt niet weg dat ik met genoegen af en toe gebruik maak van Thuisbezorgd.nl en iTunes.
We moeten ook niet doen of deze diensten jou zo goed kennen. Ik gebruik zelf geen Spotify, maar als ik met de Kerst bij mijn zus ben, horen we regelmatig bagger kerstmuziek. Spotify presenteert wel kerstmuziek, maar niet altijd mooie kerstmuziek (mijn zus en zwager steken geen tijd in het aanleggen van eigen playlists). Ik geef dan ook de voorkeur aan mijn in de loop der jaren verzamelde persoonlijk muziekcollectie. Ook omdat ik te weinig muziek luister om daar € 10 per maand aan te besteden. Volgens mij kent Spotify niet de optie dat je naar gebruik betaald (de ene maand € 3, de andere € 10).
Met andere woorden: het persoonlijke karakter van diverse online diensten is allesbehalve optimaal.
Mijn tweede bezwaar heeft te maken met de complexiteit van de onderwijsorganisaties. Er is in ons land gekozen voor een behoorlijke schaalgrootte. Dat heeft voordelen (zoals het gezamenlijk kunnen gebruiken van dure services), maar ook nadelen. Verder heb je te maken met medewerkers in vaste dienst, die werken op basis van een CAO (wat vanuit het oogpunt van werknemers een groot goed is).
Uiteraard kun je het onderwijs anders organiseren. Dat is echter een veel complexer proces dan het toepassen van design thinking en service design. In ieder geval belemmert dit het maken van vergelijkingen met diensten als Apple Music. Of willen we docenten alleen betalen voor afgenomen diensten? Lijkt me om tal van redenen niet wenselijk. In Angelsaksische landen zijn het vooral libertairen die onderwijs a la Netflix wensen.
Mijn derde en belangrijkste bezwaar heeft echter vooral te maken met het totaal andere karakter van onderwijs. Bij Apple Music of Thuisbezorgd.nl gaat het om het leveren van inhoud, zo veel mogelijk ‘op maat’. Onderwijs is echter veel meer dan dat. Het gaat ook om interactie, om interpersoonlijke relaties, om socialisatie en persoonlijke ontwikkeling. Dat wil niet zeggen dat je hierbij geen ICT kunt inzetten, maar het stelt wel grenzen aan de mate van personalisering: je werkt deels in groepen en je zult deels op hetzelfde tijdstip afspreken. Dat is echt iets heel anders.
Daar komt bij dat de complexiteit van het onderwijsproces veel groter is dan waar een service als GreenWheels mee te maken heeft. Je hebt te maken met landelijke wet- en regelgeving (o.a. eindtermen), of met een bedrijfsleven dat invloed uitoefent op de inhoud van het onderwijs. Bovendien is het de vraag of de huidige problemen en drijfveren van lerenden, matchen met datgene wat zij voor hun toekomst moeten leren. Zie ook mijn blogpost Leveranciers adaptieve leertechnologie hebben vaak een beperkte opvatting van onderwijs.
Ik ben er van overtuigd dat benaderingen als design thinking en service design (waar ik overigens slechts globaal van heb gehoord) gebruikt kunnen worden voor onderwijsontwikkeling. Methoden en benaderingen uit andere disciplines bieden meestal een frisse blik op je eigen vakgebied. Ik heb er echter moeite mee om onderwijs op één lijn te zetten met consumenten-services. Daarvoor verschilt het onderwijs veel te zeer van diensten als Netflix of Amazon.
Zullen we voortaan maar stoppen met het maken van dergelijke vergelijkingen?
Lees het hele
artikel