Bloggers

Tips voor het verzorgen van online onderwijs

Het onderwijs mag zich weer opmaken voor een periode van online onderwijs. In deze blogpost vat ik een aantal tips samen die docenten hierbij kunnen helpen.

Vooropgesteld: ik vind het een slechte zaak dat het demissionaire kabinet teruggekomen is op de belofte dat het onderwijs niet meer dicht zou gaan als er weer sprake zou zijn van een besmettingsgolf. Docenten/leerkrachten en leerlingen/studenten betalen op het gebied van werkdruk, cognitieve ontwikkeling, kansenongelijkheid en welbevinden weer een hoge prijs.

Ik ben voorts een groot voorstander van de combinatie van fysiek en online onderwijs als sprake is van een goed doordacht ontwerp waarbij deze twee ‘modi’ elkaar versterken. Volledig online onderwijs kan in bepaalde contexten ook goed werken, mits zorgvuldig aandacht besteed wordt aan het ontwerp, en lerenden en docenten hierop zijn voorbereid. Er zijn echter ook allerlei redenen aan te voeren om volledig online leren normaliter niet toe te passen binnen het onderwijs aan jongeren in Nederland en België.

We hebben nu echter niet te maken met een normale situatie. Op 3 januari 2022 beslist het demissionaire kabinet over het onderwijs na de kerstvakantie:

Mocht fysiek onderwijs nog niet mogelijk zijn, dan zal er les op afstand gegeven moeten worden. We vragen scholen zich hier voor de zekerheid op voor te bereiden.

Volgens mij is het nog nooit voorgekomen dat een ‘Coronamaatregel’ na één periode is afgeschaft. Daarom doen onderwijsinstellingen er m.i. goed aan om deze week nauwelijks  online les te verzorgen, en de vrijgekomen tijd te besteden aan het ontwikkelen van een Plan B voor na 9 januari.

Hieronder vind je daarom een aantal tips. De meeste van deze tips zijn relevant voor het hele onderwijs.

Aandacht voor welbevinden en verbondenheid

• Hanteer een zo breed mogelijke definitie van ‘kwetsbare leerling’. Laat zo veel mogelijk leerlingen naar school komen. Laat deze lerenden op school online leren, samen met de lerenden thuis, en begeleid hen daarbij (koptelefoons of oortjes zijn belangrijk voor een rustige sfeer).
• Heb vooral ook oog voor het welbevinden van lerenden. Laat lerenden daar ook met elkaar over praten. Eén van de conclusies ten aanzien van online onderwijs tijdens de eerste lockdown was dat het belangrijk is om tijdens online leren ook te investeren in verbondenheid en betrokkenheid. Bijvoorbeeld door tijdens live online sessies ruimte te geven voor informele gesprekken. Log eerder in en blijf wat langer hangen tijdens live online sessies. Dan stellen lerenden vaak vragen en delen zij zorgen. Bel als begeleider lerenden eens op. Vraag hoe het met hen gaat. Deel ook eens korte video’s met lerenden waarin je feedback geeft of hen bemoedigend toespreekt. Meer informatie over verbondenheid en betrokkenheid bij online leren vind je hier, hier, hier, hier, hier, hier en hier.
• De aanwezigheid van docenten bij online leren is vaak zeer belangrijk voor een waardevolle leerervaring. Daarbij gaat het onder meer om het geven van begeleiding en feedback. Ruim hier dus de nodige tijd voor in.

Voorkom ‘videoconferencing vermoeidheid’

• Hanteer niet dezelfde roosters als normaal. Creëer meer lucht tussen live online lessen. Je voorkomt hiermee ‘videoconferencing vermoeidheid’. Anders is het ook niet goed mogelijk om eerder in te loggen en langer te blijven hangen. Bouw als docent ook pauzes in tijdens live online sessies, zeker als je werkt met een 70 minuten rooster.
• Asynchroon online leren (tijd- en plaatsonafhankelijk) en synchroon online leren (tijdgebonden maar plaatsonafhankelijk) online leren hebben elk hun eigen sterke en minder sterke kanten. Wissel synchroon en asynchroon online leren daarom af. Daarmee voorkom je ook videoconferencing vermoeidheid. Gebruik synchroon, live, online leren vooral voor interactie met lerenden. Asynchroon online leren is vooral geschikt voor het flexibel bestuderen van instructies.
• Vraag tijdens live online sessies of lerenden de camera aan zetten. Maar respecteer ook dat lerenden redenen kunnen hebben om de camera niet aan te zetten.
• Doseer het gebruik van de webcam. Het gebruik van video vergroot een gevoel van saamhorigheid. Tegelijkertijd draagt het gebruik ervan bij aan vermoeidheid, onder meer vanwege ‘hyper gaze‘. Wijs lerenden ook op het gebruik van de “verberg jezelf”-weergave, indien jullie applicatie voor live online leren daarover beschikt. Lerenden hebben daardoor niet het gevoel de hele tijd in een spiegel te kijken.
• Vraag lerenden om de microfoon uit te zetten, tenzij zij aan het woord zijn. Door de microfoon uit te zetten vermijd je afleidingen zoals achtergrondlawaai. Daardoor hoeven deelnemers zich minder in te spannen om te luisteren. Er is sprake van een rustiger sfeer.
• Meer weten over videoconferencing vermoeidheid? Hier, hier en hier.

Pas principes van effectieve didactiek toe

Ik onderscheid eenentwintig pedagogisch-didactische richtlijnen die je zowel bij asynchroon online leren als bij synchroon online leren kunt toepassen. Ik snap dat je op korte termijn niet alle richtlijnen kunt toepassen als je online onderwijs binnen een aantal dagen moet vormgeven. Focus je daarop op:

• Gebruik werkvormen waarmee lerenden de leerstof actief verwerken met leertechnologie. Zie ook: voorbeelden van online activerende werkvormen en Online database met activerende werkvormen (online en face-to-face).
• Advance organizers spelen een belangrijke rol in het structureren van het verloop van het onderwijs. Lees hoe je een advance organizer met leertechnologie kunt vormgeven.
• Gebruik leertechnologie om te achterhalen of de hele klas het begrepen heeft. Dat kun je bijvoorbeeld doen via een Exit-ticket of quiz.
• Gebruik leertechnologie voor toetsing als leer- en oefenstrategie. Denk daarbij aan het gebruik van flashcards.
• Geef met behulp van leertechnologie feedback die lerenden aan het denken zet. Je kunt gebruik maken van geschreven feedback, gesproken feedback of feedback via video.

Lees ook: Vijf snelle tips voor een effectieve online les.

The post Tips voor het verzorgen van online onderwijs first appeared on WilfredRubens.com over leren en ICT.
Lees het hele artikel