Onderwijskundig ontwerpers Marleen Roode en Hilde Rietvelt over lesboeken ontwerpen
Ondanks technische ontwikkelingen en de toenemende digitalisering blijft het fysieke lesboek een hoeksteen van het onderwijs. Lesboeken zijn al lang geen verzamelingen tekst meer waarin zoveel mogelijk informatie is gepropt. Door middel van aantrekkelijke vormgeving, infographics en online componenten probeert Bespeak zo veel mogelijk uit deze vorm te halen. Hoe doen we dat? En is het fysieke lesboek wel opgewassen tegen digitalisering? Onderwijskundig ontwerpers Marleen Roode en Hilde Rietvelt vertellen hoe het zit.
Schrijf op, noteer, bewaar
Het lijkt tegenstrijdig: een onderwijsontwikkelaar die zich specialiseert in beroepsonderwijs en toch in de kracht van het fysieke lesboek gelooft. Kappers, schoonheidsspecialisten, slagers en bakkers werken nu eenmaal met hun handen. Hebben studenten in die branches dan wel baat bij lesboeken? Bij Bespeak vinden we van wel! Wat Hilde betreft is geschreven tekst ook voor deze groepen onvermijdelijk: “Je kunt de theoretische achtergrond van deze beroepen eigenlijk niet anders dan in een boek aanbieden. Het moet ergens opgeschreven zijn.”
Als je diezelfde theorie wilt aanbieden in een online leeromgeving, zie je al snel de voordelen van het fysieke lesboek. In tegenstelling tot de doorsnee e-learning is de informatie in boeken overzichtelijk weergegeven en per onderwerp afgebakend in hoofdstukken, paragrafen en alinea’s. Daardoor ogen boeken rustig en zie je als lezer in één oogopslag waar je aan toe bent. Daarnaast zijn boeken een bron van informatie die lezers zelf kunnen aanvullen met aantekeningen, post-its en markeringen. Marleen: “In een online leeromgeving verlies je toch datgene wat boeken uniek maakt.”
Volgens het boekje
Als het op onderwijs aankomt, is Bespeak van alle markten thuis: we adviseren en detacheren en we ontwikkelen leermiddelen en examens voor scholen, brancheorganisaties en commerciële partijen in onder meer de retail, maatschappelijke dienstverlening en uiterlijke verzorging. Voor ieder project kijken we samen met de klant naar de best passende oplossing. Soms is die oplossing volledig digitaal, zoals de vakopleidingen en nascholing voor (assistent-)drogisten. In andere gevallen blijkt het traditionele boek (deel van) de oplossing.
Bij het ontwikkelen van Hair Level, de lesmethode voor kappers, kwam de keuze voor een combinatie van boeken en online leeromgeving dan ook niet uit de lucht vallen. Hilde: “Toen ik als onderwijskundig ontwerper bij Bespeak begon, werd de eerste revisie van Hair Level ontwikkeld. Het feit dat de methode online en offline dezelfde informatie aanbiedt, was toen heel vernieuwend.” Zo kunnen kappers in spe leren op de manier die hun voorkeur heeft: op hun eigen tempo lezend in het boek of online met instructiefilms en opdrachten. Marleen: “Je moet kritisch blijven kijken naar wat de doelgroep echt nodig heeft. Bespeak kijkt goed naar hoe we studenten kunnen ondersteunen die niet graag lezen, maar ook naar de studenten die niet goed kunnen lezen.”
Innoveren met boeken
Offline leermiddelen zoals boeken en online leermiddelen zoals e-learnings sluiten elkaar dus niet per definitie uit. Sterker nog: wanneer ze samen worden ingezet, lijken de mogelijkheden om te leren zich te verdubbelen. Toch kun je je afvragen hoe innovatief de eeuwenoude vorm van informatiedeling via boeken nog is. Hilde is van mening dat innovatie nog mogelijk is, maar wel met een technische component. “Ik zie dan iets voor me waarbij een afbeelding in 3D verschijnt als je je telefoon ervoor houdt, dus iets met augmented reality of virtual reality.” Marleen: “Ik denk dat er momenteel niet heel veel opties zijn. Misschien zijn er over vijftig jaar dingen mogelijk waar we ons nu geen voorstelling van kunnen maken.”
De tijd zal het leren welke innovaties er nog meer mogelijk zijn met lesboeken. Ondertussen zullen ook leerbehoeften en ontwikkelingen op de onderwijsmarkt invloed uitoefenen op de vorm en de rol van boeken in het onderwijs. Een paar dikke boeken die samen een opleiding vormen is binnenkort misschien al achterhaald. Hilde: “Ik kan me zo voorstellen dat we steeds meer naar kleine, passende eenheden gaan. Misschien is er ook wel iets te zeggen voor reeksen van kleine boekjes over specifieke onderwerpen. Daarmee wordt de informatie behapbaarder en misschien een stuk toegankelijker voor studenten.”
Op de vraag of Bespeak ooit helemaal papierloos onderwijs moet ontwikkelen, heeft Marleen een duidelijk antwoord: zonde! Niet alleen verliezen we dan waardevolle didactische mogelijkheden, maar ook de vaktrots van onze onderwijskundigen wordt dan geraakt. “Het mooiste is als je aan een boek hebt gewerkt en je het eerste exemplaar in handen krijgt. Dat is leuker dan wanneer een e-learning klaar is.” Hilde is het daarmee eens: “Het is iets heel tastbaars. Als mensen vragen wat voor werk ik doe, dan loop ik naar de boekenkast om een voorbeeld te laten zien.”
--
Bespeak maakt graag toegankelijke en aantrekkelijk vormgegeven lesboeken. Ook zo dol op boeken? Of moeten we dit hoofdstuk juist afsluiten? Deel je inzichten met Bespeak.